Cosy crime, czyli kryminał kocykowy: o co właściwie chodzi?

Raport „Stan czytelnictwa w Polsce”, przygotowywany co roku przez Bibliotekę Narodową, pokazuje, że kryminał to wśród Polek i Polaków najpopularniejszy gatunek literacki. Jednym z jego podgatunków jest także cosy crime, czyli kryminał kocykowy. Czym takie powieści się wyróżniają? Kilkoma cechami. Przede wszystkim – nie znajdziecie w nich krwawych opisów zbrodni czy wyglądu zmaltretowanych zwłok. Ich autorzy i autorki bardziej skupiają się na przedstawieniu psychologii postaci, a także, co ważne, na scenerii, w której dzieje się akcja. Może to być urzekająca angielska (lub polska!) prowincja, a nawet jedno mieszkanie czy domek – najczęściej więc mowa o małych społecznościach w daną sprawę zaangażowanych. No właśnie – jeśli o to zaangażowanie w sprawę chodzi, to zbrodnie w kryminale kocykowym rozwiązuje zazwyczaj detektyw amator, nie ten licencjonowany, nie policjant, nie prokurator. Dzięki temu można się z taką postacią łatwiej identyfikować, co jeszcze bardziej wzmaga poczucie „sielskości”. Nie zapominajmy też o niezbędnym w kryminale kocykowym humorze (chociaż kryminał kocykowy to nie to samo, co komedia kryminalna) – zazwyczaj poszukiwaniom mordercy (lub ofiary) towarzyszy właśnie humor sytuacyjny czy językowy. Mamy więc w cosy crimes zbrodnię, sprawcę, ofiarę i śledztwo, jak w standardowych kryminałach, ale – jak można by powiedzieć – wszystkie te elementy otulone są przytulnym kocykiem.

Agatha Christie – Królowa cosy crime

Agatha Christie często nazywana jest nie tylko Królową Kryminałów, ale i prekursorką kryminałów kocykowych. W końcu to ona wymyśliła postać Panny Marple – uroczej starszej pani, nieszkodliwej tylko na pierwszy rzut oka. Bo zaszkodzić to ona – mordercom – potrafiła skutecznie. Podobnie jak i Herkules Poirot – zawodowy co prawda detektyw, ale także rozwiązujący zbrodnie niekrwawe, których dokonano najczęściej na z pozoru niewinnej angielskiej wsi. Mathew Prichard, wnuk pisarki, zaznacza jednak, że bardzo go irytuje, gdy ludzie określają twórczość jego babki jako cosy crime, i zdecydowanie się z tym nie zgadza. Jak powiedział dziennikarzowi „The Independent”: „Agatha uważała, że nazywanie morderstwa »przytulnym« nie jest uzasadnione, bo ono nie ma w sobie nic z przytulności”. Czytelnicy i autorzy cały czas jednak po książki Christie sięgają – ci pierwsi, aby mieć przyjemność z lektury, ci drudzy – także po to, by się inspirować, np. w 2022 roku wyszedł w języku angielskim zbiór opowiadań z Panną Marple w roli głównej pod tytułem… „Marple: Twelve New Stories”. Teksty napisało dwanaście autorek, wśród nich: Lucy Foley, Ruth Ware, Kate Mosse, Val McDermid, Elly Griffiths.

Książki z cyklu „Czwartkowy Klub Zbrodni”, Richard Osman, Wydawnictwo Agora

Jednym z najbardziej znanych współczesnych autorów kryminałów kocykowych jest Richard Osman. Jego książki znajdziecie chyba w każdym zestawieniu na ten temat dostępnym w sieci – i tu bez niespodzianki – także w tym. Można by powiedzieć, że Czwartkowy Klub Zbrodni to – tylko we wczesnej fazie swojego rozwoju – takie senioralne Archiwum X. Akcja powieści z tego cyklu rozgrywa się na spokojnym osiedlu Coopers Chase, zamieszkiwanym przez pozornie zwykłych staruszków. Elizabeth jest byłą pracownicą brytyjskiego wywiadu, Joyce to emerytowana pielęgniarka, Ibrahim – psychiatra z niemałym dorobkiem, a Ron – „żywa legenda związków zawodowych”. Co tydzień, w czwartek, ta czwórka spotyka się, by, nomen omen, dla zabicia czasu rozwiązywać zagadki kryminalne z dawnych lat. Jakież jest jednak zdziwienie (i zaangażowanie!) bohaterów, gdy po raz pierwszy przychodzi im się zmierzyć z prawdziwą zbrodnią! Ibrahim, Elizabeth, Ron i Joyce postanawiają zrobić wszystko, by dotrzeć do prawdy. Dla polskiego czytelnika dodatkową zachętą do lektury może być fakt pojawienia się w pierwszej książce z serii bohatera pochodzącego właśnie z Polski.

Cykl o Agencji Detektywistycznej Czajka, Katarzyna Gacek, Wydawnictwo Znak

O ile Richard Osman kojarzy się z cosy crime rodem z Anglii, o tyle w Polsce skojarzenie z kryminałem kocykowym – słuszne! – może budzić twórczość Katarzyny Gacek. Jej seria o Agencji Detektywistycznej Czajka opowiada o trzech paniach zdecydowanie różnych temperamentów, które dzięki tym różnicom skutecznie rozwiązują niejedną kryminalną zagadkę w Milanówku. No właśnie – znów mamy małą społeczność, która sprawia wrażenie sielskiej tylko na pierwszy rzut oka. Sama autorka zaznacza, że „pisząc lekko, zabawnie, bierzemy zbrodnię w cudzysłów”. Dodaje również, że głównym elementem każdego kryminału jest zagadka, którą czytelnik stara się rozwiązać razem z bohaterem, ale zagadka ta nie musi być przedstawiona w sposób krwawy i pełen przemocy. Co nie znaczy, że jeśli jest bardziej sielsko, to mniej fascynująco. Jak również wyjaśnia:

Cykle „Kryminał pod psem” i „Kryminał z pazurem”, Marta Matyszczak, Wydawnictwo Dolnośląskie

Choć w książkach Marty Matyszczak z wymienionych wyżej serii występują bohaterowie będący policjantami i prywatnymi detektywami, czyli zawodowymi poszukiwaczami sprawców zbrodni, to tak naprawdę główne role grają w nich detektywi amatorzy. I to jacy! Szczekający i miauczący, czworonożni. W serii „Kryminał pod psem” detektyw Szymon Solański podąża tropem zbrodni razem ze swoim kundelkiem Guciem, w „Kryminale z pazurem” mamy natomiast trzy główne postacie: Rozalię Ginter, weterynarkę, Pawła Gintera, komisarza policji, a także przyglądającego się akcji z boku kota Burbura, a właściwie to kotkę Burbur, występującą czasem ze swoim „synalkiem” Pedro. Co ciekawe, przebieg akcji możemy poznać również z kociej perspektywy, a to dzięki pamiętnikom wspomnianej Burbur.

Cykl o siostrach Raj, Joanna Jodełka, Dom Wydawniczy REBIS

Joanna Jodełka jest z wykształcenia historyczką sztuki i to zamiłowanie do sztuki widać w tworzonych przez nią książkach z cyklu o (przyrodnich) siostrach Raj. Bohaterkami tych kryminałów kocykowych są Tycjana, konserwatorka dzieł sztuki, i Angelina, charakteryzatorka teatralna. Panie poznają się dopiero na pogrzebie własnego ojca – to wydarzenie zmusiło je również do podjęcia pierwszego śledztwa. Bowiem czy mężczyzna zginął naturalnie, czy wręcz przeciwnie? I gdzie podział się pewien cenny miniaturowy portret? W kolejnych tomach panie będą szukać m.in. pamiętnika pewnego XVII-wiecznego celebryty oraz mordercy, który pozostawił swą ofiarę w sali tortur zamku krzyżackiego w Gniewie.

Jak napisała w swojej opinii o trzecim tomie przygód sióstr Raj użytkowniczka Alex-takijestswiat:

„Morderstwo w księgarni”, Merryn Allingham, Wydawnictwo Mando

Gdyby już przyszło molom książkowym wybierać, gdzie mieliby umrzeć, to zapewne niemała część osób zażyczyłaby sobie jako miejsce śmierci księgarnię. Nie wiadomo, czy o takim rozwoju wypadków marzył młody mężczyzna, którego ciało znajduje pewnego ranka w swojej księgarni Flora Steele. Na pewno nie był to też wymarzony rozwój wypadków dla niej. Jednak to właśnie z powodu chęci ratowania dobrej reputacji swojego książkowego biznesu bohaterka „Morderstwa w księgarni” jest bardzo zdeterminowana, by odnaleźć sprawcę zbrodni. Pomaga jej w tym – przystojny i samotny – autor kryminałów. Użytkowniczka Alenajpierwksiazka w swojej recenzji tej powieści najpierw zapytała: „Czy kryminał może być uroczy?”, a później odpowiedziała: „Okazuje się, że może!”, i to chyba najlepszy sposób na zdefiniowanie tej książki, jak i wszystkich kryminałów kocykowych.

Czytacie kryminały typu cosy crimes? Jakie tytuły należą do waszych ulubionych przedstawicieli tego (pod)gatunku? A może wolicie bardziej krwawe opowieści?

Pamiętajcie, że na każdą z wymienionych książek możecie założyć alert cenowy LC!