Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Postać Bolesława Limanowskiego, wielkiego patrioty, demokraty, socjalisty oraz płodnego publicysty i historyka, żyjącego bardzo długo (1835-1935) w ciekawych czasach, powinna stanowić bardzo wdzięczny przedmiot historycznych studiów. Powinna, ale w tym przypadku niestety tak nie jest. Krótko mówiąc – Marian Żychowski nie udźwignął tego tematu. Choć, jak przypuszczam, we własnym mniemaniu twardogłowego marksisty widział to odwrotnie. Już we wstępie możemy się dowiedzieć, iż nestor polskiego ruchu demokratycznego „mimo, iż sam wielki humanista, nie zrozumiał, że największym humanizmem jest rewolucyjne rozprawienie się w imieniu ludu i przez lud z klasami posiadającymi”, oraz że „do końca życia nie pojął istoty dyktatury proletariatu”. Czasem w pracach historyków w PRL-u tego typu bzdury były wprowadzane na początku książki, aby osiągnąć pewien efekt wobec cenzury. Szczególnie jeśli dotyczyły one postaci takich jak Limanowski, którzy działali po „właściwej”, lewej stronie rzeczywistości, aczkolwiek z jakichś względów nie przyjęli „kaskady oświecenia”, która spływała z klasyków marksizmu-leninizmu. W takiej sytuacji należało stosownie się zabezpieczyć. Niestety w przypadku Żychowskiego ten początek zwiastował to, co będzie ciągnęło się przez całą książkę - z mniejszym lub większym natężeniem. Bo choćby krytykę jaką wyrażał Limanowski wobec działalności bolszewików autor skwitował słowami, iż „nie rozumie, że rewolucja socjalistyczna to zarazem pochód humanizmu najwyższego stopnia, wolności, sprawiedliwości społecznej”. Wielka szkoda, że za opracowanie życiorysu tak wyśmienitej postaci zabrał się tak marny i posiadający (nawet jak na tamte czasy) ciasne horyzonty badacz. Jeśli mimo wszystko przymknie się oko na ww. aberracje, to w pracy tej osoba zainteresowana lewicowym nurtem polskiej sceny politycznej przełomu XIX i XX wieku znajdzie sporo interesującego materiału. Bolesław Limanowski nie jest zbyt znaną postacią nowszej historii Polski, a nie ulega wątpliwości że zasługuje, aby o nim pamiętano i cokolwiek wiedziano.