Stanisław Staszewski

Stanisław Staszewski urodził się w roku 1925. Pochodził z rodziny szlacheckiej (której majątek był jednak mocno nadwątlony). Ojciec był dyrektorem gimnazjum.

Wojenne losy Stanisława były podobne do losów innych ludzi z jego pokolenia, pokolenia Kolumbów. Brał udział w Powstaniu Warszawskim, na Pradze, gdzie walka zakończyła się po kilku dniach (a praktycznie już drugiego sierpnia). Ponieważ było to na długo przed podpisaniem aktu kapitulacji gwarantującego powstańcom status żołnierzy, Staszewskiemu groziło natychmiastowe wykonanie wyroku śmierci. Aby się przed tym uchronić, wraz z grupą kolegów zgłosił się jako ochotnik do Wehrmachtu, skąd, oczywiście, zdezerterował. Złapany trafił do obozu jenieckiego w Mauthausen.

W marcu 1945 roku ciężko zachorował i w stanie beznadziejnym został po prostu wyrzucony na górę ludzkich zwłok, przeznaczonych do spalenia, gdzie przeleżał całą noc.

Uratował go przypadek - nadeszła paczka od ciotki z Pabianic, a ponieważ jej odebranie było niemożliwe w wypadku śmierci adresata, obozowy kapo (Zbigniew Dębiński) odszukał Staszewskiego. Kiedy zorientował się, że ten jeszcze żyje, przeniósł go do baraku i otoczył opieką.

Po zakończeniu wojny Stanisław Staszewski rozpoczął studia na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej. Zetknął się tam z wieloma ludźmi, którym, tak jak jemu, wojna uniemożliwiła rozpoczęcie studiów w normalnym terminie. Wśród ludzi tych panowała atmosfera antykomunistyczna, Stanisław zaś - przeciwnie - podążał właśnie w stronę lewicy. Pisał wówczas: "Poglądy moje stają się bardzo lewicowe. Coraz magnetyczniej działa na mnie ryk zbuntowanych tłumów, uciśnionych mas pracujących - i władcza, potężna twarz Lenina."

Zdania na temat rzeczywistej wiary Staszewskiego w nowy ład są jednak bardzo podzielone. Niektórzy uważają, że był on prawdziwym komunistą, ufnym w sprawiedliwość tego systemu, inni kwitują to stwierdzeniem, że komunistą wprawdzie był - ale "nie bardzo". Jan B. Tereszczenko, przyjaciel Staszka, uważa wręcz, iż Staszewski widział swoją rolę w partii jako "swoisty, cyniczny wallenrodyzm'.

Z pewnością niemałą rolę w podjęciu decyzji o zapisaniu się do partii odegrała odczuwana wówczas przez wszystkich młodych konieczność zaagnażowania się w jakąkolwiek działalność. Zresztą - sam przytoczony przed chwilą cytat świadczy chyba najlepiej o spostrzegawczości Staszewskiego i umiejętności postrzegania komunizmu także jako masowej religii dla ubogich duchem.

W roku 1951 Stanisław Staszewski poznał swoją przyszłą żonę, Krystynę. Wspomina ona, że zauroczył ją swoją odmiennością i swoim śpiewem.

W tym czasie powstał też klub "Piwnica", przy placu Grzybowskim. Klub ten stał się miejscem spotkań młodych warszawiaków. Stanisław Staszewski stał się szybko duchowym liderem wszystkich przychodzących do "Piwnicy". Jak wspominają: "Był wspaniałym opowiadaczem, rozmówcą, zabawiaczem, duszą towarzystwa, wodzirejem, uwodzicielem (tyle, że nieskutecznym)... I przede wszystkim - bardem."

W 1961 roku Staszewski wyjechał do Płocka, gdzie otrzymał posadę architekta miejskiego. Tam również szybko znalazł się w centrum życia towarzyskiego, bale przez niego urządzane przechodziły do legendy. Stanisław obracał się wtedy w kręgach młodzieży skupionej wokół klubu "Marabut". Powstały wówczas takie utwory, jak "Celina" i "Baranek".

W tym czasie twórczością barda zaczęła się interesować milicja, jego teksty były bacznie analizowane, jako podejrzane ideologicznie.

Wkrótce rozpoczęły się konflikty z władzami partyjnymi, zakończone powrotem Staszewskiego do Warszawy. Został usunięty z partii, co oznaczało w tamtych czasach utratę możliwości znalezienia pracy w zawodzie architekta.

Wszyscy jego ówcześni znajomi podkreślają niezwykłe znaczenie kobiet w życiu Stanisława. Wszystko, co robił, robił dla kobiet; aby móc egzystować, musiał kochać, wielbić, uwodzić. Wiele jego tekstów ma bardzo silne koneksje z autentycznymi wydarzeniami (bohaterka "Baranka" na przykład istniała w rzeczywistości).

W roku 1967 Stanisław Staszewski wyemigrował do Francji, do Paryża. Wśród emigracji polskiej już wówczas miał opinię niezwykłego człowieka, bon vivanta i artysty.

We Francji Staszewski prowadził życie typowe dla artystów z bohemy. Był na "nieustannych wakacjach", żył z dnia na dzień. Jak wspomina jeden z jego przyjaciół: "Sytuacja była paryska - to znaczy - Paryż był piękny, a życie trudne". Stanisław był zapraszany na niezliczoną ilość przyjęć, bywał także często w knajpie Le Reveillac, gdzie spotykali się emigranci polscy i rosyjscy.

W Paryżu powstały między innymi takie utwory, jak "Bal kreślarzy" czy "Marianna".

Od roku 1968 do 1970 Staszek Staszewski pracował w Boulogne-sur-Mer, po czym ponownie przeniósł się do Paryża, o którym pisał zresztą - "To miasto dla turystów i mieszkańców Avenue Foch. I tylko. Reszta mierzwa, asefetyda do kropienia pitfurek na przykurzonych salonach Europy".

Staszewski zdawał sobie sprawę ze złego stanu swojego zdrowia. Już wcześniej dowiedział się, że ma chore serce; na stoliku obok telefonu w jego mieszkaniu stała kartka z przeliterowanym adresem, aby można było wezwać pogotowie. Mimo tego - żył nadal pełnią życia, nie oszczędzając się ani przez chwilę.

Na dzień przed śmiercią napisał utwór "A gdy będę umierał" - przejmujące świadectwo świadomości swojego końca.