Keith Zimmerman

Lata 60. XX wieku nie były w historii Sanów Zjednoczonych okresem łatwym dla zamieszkujących ten kraj mniejszości. W obliczu zabójstwa Malcolma X oraz słabnącej siły ruchu, któremu przewodził Martin Luther King, Jr. powstawały jednak kolejne organizacje, wśród których na szczególną uwagę zasługuje Partia Czarnych Panter, której współzałożycielem i przywódcą był Huey P. Newton. Newton to postać fascynująca, wręcz legendarna, a przy tym niezwykle tragiczna, co tym bardziej zachęca do lektury jego biografii. Jednak życie Newtona nierozerwalnie związane było z Partią i to właśnie jej książka poświęca wiele miejsca, dokładnie opisując sposób, w jaki amerykańskie instytucje rządowe – od FBI poprzez DEA aż po Urząd Skarbowy – próbowały zdyskredytować Partię Czarnych Panter, przedstawiając ją jako brutalną organizację przestępczą oraz rozchwiać jej wewnętrzną strukturę, doprowadzając w końcu do jej rozpadu. Ostatecznie operacje te zakończyły się sukcesem i Partia, której działalność polegała nie tylko na oporze wobec agresji ze strony policji, ale przede wszystkim na dożywianiu dzieci, propagowaniu zdrowego trybu życia, promowaniu edukacji i wiedzy na temat praw obywatelskich, prowadzeniu darmowych klinik i szkoły oraz walce z handlem heroiną, przestała istnieć w 1982 r. (Dla porównania, Ku Klux Klan do dziś istnieje i ma się dobrze). Jednak paradoksalnie, FBI uznało Partię Czarnych Panter za najbardziej niebezpieczną właśnie w momencie, gdy jej działalność zaczęła koncentrować się na programach społecznych zamiast na propagowaniu korzystania z prawa do noszenia broni. Sam Huey P. Newton był (w przenośni i dosłownie) na celowniku nie tylko licznych agencji rządowych, ale i organizacji ekstremistycznych oraz radykalistów. Ten ostracyzm, ciągły strach o własne życie, grad niesłusznych oskarżeń, przymusowa emigracja, trud związany z utrzymywaniem sabotowanej zewsząd, rozpadającej się Partii, trzy lata spędzone w więziennej izolatce, uzależnienie od alkoholu i narkotyków i niezdiagnozowane w porę choroby psychiczne – te wszystkie nękające Newtona demony doprowadziły do stanów maniakalnych, incydentów psychotycznych i paranoi, a w końcu do jego powolnego upadku i tragicznej śmierci. Znowu: paradoksalnie, człowiek, który głosił ideę samobójstwa rewolucyjnego zginął w wyniku zdarzenia, które sam scharakteryzowałby jako samobójstwo reakcyjne: “[R]eactionary suicide was when someone’s life is taken by a set of reactionary conditions, whether it’s by a crime in the community, getting involved in drugs, or committing suicide out of depression. (…) Revolutionary suicide, on the other hand, is when one takes their own life in their own hands and tries to determine a positive outcome while being under some form of systematic oppression. Maybe there’s a chance, however slight, that your life and death can bring about a positive result in terms of the transformation of society.” No ale dosyć o samej treści. Ta książka jest kopalnią wiedzy: wypełniona mniej lub bardziej znanymi faktami, cytuje liczne źródła i zapewnia dogłębną analizę przedstawionych w niej wydarzeń. Warto sobie doczytać o niektórych osobach i zdarzeniach, ale i bez tego książka dostarczy wyczerpujących informacji. Oczywiście, pozycja jest też pełna idei socjalistycznych, nacjonalizmu kulturowego i poglądów lewicowych – bo takie były wartości wyznawane przez Partię Czarnych Panter i samego Newtona – co nie wszystkim czytelnikom pewnie się spodoba, ale taki był klimat tamtych czasów, takie były nastroje w środowiskach mniejszościowych w latach 60., 70. i 80. w USA i jest to prosty fakt historyczny. Gdyby Partia działała do dziś, bardzo możliwe, że jej program byłby inny. Ogromną zaletą książki jest również to, że została napisana przez osobę, która Newtona znała i była mu bliska – Davida Hilliarda, kluczowego pod względem organizacyjnym członka Partii Czarnych Panter. Jednak słowa Hilliarda nie są jedynymi, poprzez które poznajemy historię przywódcy tej organizacji. Przedmiotowa biografia zawiera także wiele perspektyw licznych osób z bezpośredniego otoczenia Newtona, które przybliżają nam tę kontrowersyjną postać. Kilka przykładów ciekawych cytatów: Ericka Huggins: “He was about creating a whole new world while the paradigm of the old world was still in place. So part of the story is that he was driven; part of the story is that he was driven crazy; and part of the story is that he was crazy and he was driven. The people closest to him knew it and tolerated it because what he was doing was so magnificent in the beginning.” Donald Freed: “He had a volatile temperament, a tremendously sensitive temperament. That’s why, in prison, in some ways, he flourished. (…) Part of his concept of a great leader was of a great sinner.” Robert Trivers: “At his best, he was like a king, and therefore if you were a friend of his and in his presence, you were like a prince. (…) On the other hand, he could be one of the more frightening creatures you would ever run into.” Słowa tak wielu osób pozwalają zaobserwować zmiany, jakie zachodziły w zachowaniu działacza z upływem czasu. Jednak Huey P. Newtona nie dało się tak po prostu poznać, o czym ten skomplikowany człowiek mówił sam: “I don’t even know myself. The man I went to bed as last night was not the man who woke up this morning.” Czy polecam? Zdecydowanie tak, bo o Huey P. Newtonie albo wiemy niewiele (pewnie w Polsce raczej nie wiemy nic),albo znamy kilka powierzchownych faktów, a Newton był niesamowicie złożoną, charyzmatyczną i ciekawą postacią, której działalność dotknęła życia tysięcy osób. Zawsze można potraktować tę książkę jako kolejną ciekawą biografię oraz lekcję historii amerykańskiej.