Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Historia opozycji antyhitlerowskiej nie należy do popularnych tematów i nie jest łatwo ją znaleźć w opisach Drugiej Wojny Światowej. Niedawno pojawiły się stosowne opracowania, ale w przypadku zwykłych charakterystyk działań bojowych problem ten zbywa się ogólnikami. A tym właśnie zajmuje się książka Lwa Bezymienskiego. Autor za cel obrał sobie przedstawienie środowiska osób, które stały przeciwko wodzowi Trzeciej Rzeszy i to z różnych przyczyn. Warto tutaj zauważyć, że sprawa dotyczy opozycji wewnętrznej, czyli samych Niemców, co zadaje kłam twierdzeniu jakoby podczas Wojny absolutnie wszyscy popierali Hitlera. Od samego początku, momentu kiedy faszyści otrzymali misję tworzenia nowego rządu w 1933 roku, pojawiały się głosy sprzeciwu, które z czasem urosły do wielkości prawdziwej konspiracji, a jej apogeum osiągnięto przy zamachu pułkownika Stauffenberga w 1944. Bezymienski wskazuje konkretnych ludzi zaangażowanych w kolejne etapy spisku i proces rozprzestrzeniania się go na całe Niemcy, a potem tereny podbite przez Rzeszę. Jednak od samego początku widać nastawienie autora, który pokazuje nam całe to „państwo podziemne” jako kadłubka, coś słabego, źle zorganizowanego i niemającego szans na skuteczne uderzenie. Można się z tą opinią nie zgadzać, ale jaskrawym przykładem owego braku organizacji jest to, co miało miejsce zaraz po zamachu w Wilczym Szańcu. Przede wszystkim zawiodła łączność, gdyż do końca nie wiedziano czy atak się udał i polegano tylko na opinii samego głównego zamachowca. Po drugie, nie istniało wiele planów tego, co należy zrobić zaraz po śmierci Hitlera. Dodatkowo, jak przyszło do działania, nie wszyscy spiskowcy znali szczegóły poszczególnych operacji, co spowodowało ogromne zamieszanie (a przecież każda godzina decydowała o powodzeniu) i ostatecznie problem ten nie został w pełni rozwiązany. Co więcej, brakowało wcześniej opracowanych instrukcji co do przejęcia władzy przez autorów zamachu przez co często skupiano się na eliminacji drugorzędnych celów zamiast skupić się np. na błyskawicznym odcięciu kwatery w Gierłoży od placówek SS. Autor niestety nie kryje swojego antyniemieckiego nastawienia, co miejscami przybiera formę trudnego do zniesienia bełkotu, lecz trzeba mu przyznać, że problem przedstawia w sposób pełny i wydaje się, że całkiem obiektywny – w tym sensie, że rozważa wszelkie za i przeciw mając na uwadze rzeczywiste wydarzenia. Książka zawiera sporo mało znanych faktów, co wpływa dodatnio na jakość czytania i jednocześnie może wywoływać większe emocje, gdyż część dokumentów jest już niedostępna, toteż szansa na zapoznanie się z ich fragmentami należy traktować jako niemal niemożliwą do zrealizowania. Warto sięgnąć po tę pozycję przed zapoznaniem się ze współczesnymi opracowaniami, ponieważ będzie ona stanowiła dobry punkt odniesienia do analizowania całego problemu prób zwalczenia Hitlera na jego własnym terenie i w jego własnym kraju.