Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Oryginalne spojrzenie na oblężenie Sarajewa przez serbskich czetników z lat 90. Znakomity zabieg Autora: narratorem jest nastolatka. Z jednej strony niby to ot, taki dziewczyński dzienniczek, acz z drugiej – precyzyjnie nieubłagany obraz ludzkich postaw w czasie wielkiej próby. Jeśli chodzi o literackie przedstawienia najgorszego wynalazku ludzkości, najbardziej odpowiada mi właśnie perspektywa cywilów. Nie przypadkiem najlepszym książkowym obrazem „obłędu 1944” w literaturze jest dla mnie „Pamiętnik z Powstania Warszawskiego”, gdzie żadnych „chłopców od Parasola” i „morowych panien”, tylko piwnice pełne przerażonej ludności; krew, pot i łzy…. Po stokroć zatem wolę, gdy patos i jednowymiarowy obraz wojennej rzeczywistości zastępuje ironia i dystans do samych siebie (BTW: ciekawym, czy wszystkie strony tamtej wojny domowej powołały swoje „ipeeny” z jedynie słuszną własną prawdą o tym „jak było"?). Właśnie z czymś takim mamy tutaj do czynienia, tylko że jeszcze bardziej na wesoło. Zawsze wydawało mi się to najtrafniejszym sposobem przepracowania traumy, także tej, którą zgotowano stolicy Bośni. Choć w narracji także i epizody zupełnie niewesołe, jak np. zabijanie krowy („im prędzej ją się zarżnie, tym mniej będzie miała czasu, by stracić na wadze”) czy los psa. Jednoznaczny jest więc dystans Autora do tego, co wszędzie i zawsze nieodłącznie towarzyszy wszystkim konfliktom społecznym, zwłaszcza zbrojnym, zwłaszcza wojnie domowej – jednoznacznemu podziałowi na „wspaniali my” i „wredni oni”. To ten uwielbiany przez większość czas, gdy ludzkie postawy ma determinować (mniej lub bardziej wszak „wyimaginowana” – jak prawi Klasyk) wspólnota języka, poglądów politycznych czy wiary – z niepowetowaną stratą dla najzwyklejszego człowieczeństwa. W tym kontekście „Koczownicy” to wyjątkowo humanistyczna książka…. Dlatego bardzo trafiły mi do przekonania takie np. cytaty: ….Wojna toczy się między Serbami, Chorwatami i Muzułmanami. Davor twierdzi, że to dlatego bo Chorwaci mają Chorwację, Serbowie – Serbię, a Muzułmanie nie mają swojej Muzułmanii….. ….Serbowie są prawosławni, co oznacza, że reszta jest nieprawomyślna. Muzułmanie są prawowierni, co oznacza, że reszta jest niewierna. Chorwaci to katolicy, co oznacza, że reszta to protestanci….. ….Serbowie wszystkich ras, wyznań i narodowości mają przewagę militarną….. ….My wszyscy jesteśmy tu zakładnikami zarówno (i po równo) tych, którzy nas atakują, jak i tych, co nas bronią….. ….Czy gdzie indziej byłoby mu lepiej? W Belgradzie? Tam go nikt nie zabije tylko dlatego, że myśli inaczej. Tutaj toczy się wojna. Zabiją go, nawet jeśli myśli tak samo.…. ….Co to za ucieczka, jeśli przed ustaszami człowiek kryje się wśród czetników….. ….Czym jest naród? To tylko bobki na łące, które myślą, że wytyczają jakąś drogę. …. I jeszcze parę innych wyimków ….Wyższość ufortyfikowanych okien bierze się stąd, że o każdej porze dnia wyczarowują iluzję świtu…... …Sądzę, że celem świata jest utrzymać nas przy życiu, żebyśmy, gdy wojna już się skończy, znów zaciągali u niego kredyty i kupowali wszystko, co będzie nam niezbędnie niepotrzebne…... …. Wywiązała się rozmowa o bezczelności zachodniego świata. Oni i ta ich pomoc. Nie przysyłają nam tego, co nam potrzebne, tylko to, co nie jest potrzebne im….. …..Jemu wszystko, co znalazł w paczce, jest jak najbardziej potrzebne. Nawet kondomy. Z tego widać, że Amerykanie zamierzają z Bośni uczynić kondominium…... …..Każdy dzień, który mija, to jeden dzień wojny mniej. Tak uważają optymiści. Każdy dzień, który mija, to jeden dzień wojny więcej, odpowiadają im pesymiści….. …..Dałby sobie prawą rękę odciąć, byleby tylko pozostać praworęcznym…... …..Czasem myślę, że życie nie jest niczym innym, tylko długim, bardzo długim strachem przed śmiercią….. …..Umarła nagle, jak wszyscy, którzy długo umierają…... PS Odbiór całości nieco komplikował za bardzo jak dla mnie nieskomplikowany język, co - choć to stylizacja - to jednak zaniża moją ocenę