Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Dobra książka jest jak srebro; czas pokrywa ją lekką patyną, ale nic nie ujmuje z wartości; przeciwnie – uwypukla przewagę szlachetnego kruszcu na tle tanich błyskotek i podróbek, zalegających stragany i półki empików. Tak jest z dwuksięgiem Ireneusza Gwidona Kamińskiego – „Czerwony Sokół” i „Mściciel przypływa z Rugii”. Wydane przed sześćdziesięciu laty powieści historyczne, których akcja dzieje się w scenerii XV-wiecznego Pomorza Zachodniego, dzisiaj jeszcze porywają czytelnika. Mam do obu powieści o losach pomorskiego księcia Bogusława X i ich synów, prawowitych i nieślubnych, stosunek bardzo specjalny, osobisty. Pierwszy raz przeczytałem je, będąc małym chłopcem, gdzieś na początku lat 70. Urzekł mnie wówczas sugestywnie odtworzony klimat średniowiecza i całkowicie pochłonęło wczytywanie się w przygody dzielnego księcia Bogusława. W moim ówczesnym pojmowaniu literatury stawiałem te książki na równi z trylogią Sienkiewicza. Przeczytałem ponownie odnaleziony gdzieś w zakamarkach domowej biblioteki dwuksiąg nie tylko dlatego, że każde z nas chętnie i z dobrymi sentymentami wraca do lat dziecięcych i do pierwszych lektur, ale głównie po to, by sprawdzić, jak czas obszedł się z prozą Kamińskiego. I stwierdzam – to pisarz niesłusznie zapomniany. Ponieważ postrzeganie świata przez nas, którzy żyjemy w drugiej dekadzie XXI wieku, jest mimo wszystko zdominowane przez obraz, to pierwszym wrażeniem po kolejnej lekturze dwóch powieści „ Czerwony Sokół” i „Mściciel przypływa z Rugii” jest, że Kamiński napisał gotowy scenariusz do filmu. Wartka akcja, dobrze zarysowane, zróżnicowane postaci, bogate tło historyczne, dramatyczna historia miłośna, splecenie wątków przy starannej konstrukcji czynią z dwuksięgu wręcz wymarzony scenariusz filmowy. Już pierwsza scena – wystrzelona z zasadzki strzała uderza o tarczę podróżującego młodego księcia i spada na leśne poszycie. Przecież to jest równie dobre jak sceny z „Dzielnego serca”. Dzięki temu, że Kamiński archaizował dialogi a narrację autorską stosownie stylizował, nie ma się wrażenia, że powieści zostały napisane w połowie ubiegłego wieku. Owszem, może trochę drażnić ukryty, ale przebijający się przez sceny i zdania, propagandowy antyniemiecki odcień, co jednak łatwo zrozumieć i wybaczyć, jeśli się pamięta, że dwuksiąg powstał w Szczecinie dwanaście lat po zakończeniu wojny i przyłączeniu Pomorza Zachodniego do Polski. Część krytyków zarzucała Kamińskiego, że „ Czerwony Sokół” i „Mściciel przypływa z Rugii” wzorują się na Sienkiewiczu czy Scotcie. Naturalnie, te zapożyczenia są widoczne, ale czyż to powód do czynienia zarzutów, że autor czerpie wzory z najlepszych europejskich powieści historycznych? Przerzucając dziesiątki współczesnych powieści, zarówno polskich jak i tłumaczeń z języków obcych, często odnoszę nieodparte wrażenie, że ich autorzy właśnie nie znają dziedzictwa literackiego, a źródłem ich inspiracji i pomysłów wydają się komiksy i filmowe opery mydlane. Wreszcie, po tym jak Mojżesz wykuł dziesięć przekazań, opisy wszystkich namiętności, pragnień i lęków człowieka, mniej lub bardziej udolnie opisywane w powieściach, sagach i przekazaniach, są już tylko powtórzeniem kamiennych tablic.