John Lewis Gaddis

Historia zimnej wojny toczonej ponad 40 lat między ZSRR a Zachodem przedstawiona zwięźle, kompetentnie i ciekawie. Ponieważ autor jest Amerykaninem, gros rozważań poświęcono jest polityce amerykańskiej, niemniej o Europie też się trochę dowiadujemy. Z pewnością jest godna polecenia dla tych, którzy chcą poznać historię polityczną lat 1945-1989. Celem autora, jak pisze we wstępie, było napisanie krótkiej, wszechstronnie opisującej temat i przystępnej książki o zimnej wojnie przeznaczonej „dla młodego pokolenia czytelników, dla których opisane w niej wydarzenia nigdy nie były „współczesne”” (s.10). Autor mówi o wykładach dla tych młodych ludzi tak: „Gdy wspominam o Stalinie i Trumanie, a nawet o Reaganie i Gorbaczowie, jest tak, jakbym wykładał o Napoleonie, Juliuszu Cezarze czy Aleksandrze Macedońskim” (s.9). Na początku poznajemy historię poprzez osiągnięcia techniki militarnej, wyścig atomowy a potem stworzenie bomby wodorowej na początku lat 50-tych. To otrzeźwiło polityków: zdali sobie sprawę, że jej użycie wiązałoby się z zagładą ludzkości. Jest też trochę o blefowaniu Chruszczowa, który w latach 1957-61 straszył Zachód zmasowanym atakiem rakiet z głowicami jądrowymi, a nie miał wyrzutni do ich przenoszenia; w końcu Amerykanie rozszyfrowali ten blef. W ogóle polityka ówczesna to była gra pozorów i dezinformacji: obaj przeciwnicy nie rozumieli intencji drugiej strony, a stawką była wojna jądrowa, która mogłaby mieć nieobliczalne konsekwencje. Dopiero kryzys kubański z października 1962 otrzeźwił obie strony: „Tym, co zapobiegło wybuchowi wojny jesienią 1962 roku, był irracjonalny, niepowstrzymany strach po obu stronach” (s.99) Autor też ciekawie pisze o tajnych operacjach CIA, okazuje się, że odejście od tradycyjnej dżentelmenerii w stosunkach międzynarodowych było dla Amerykanów pewnym problemem psychologicznym i moralnym, ale w walce z komunistycznym przeciwnikiem nie można było nie ubrudzić sobie rąk... Niestety, prowadziło to do operacji nielegalnych, często krwawych, efektem było popieranie brutalnych reżimów w Ameryce Centralnej i Południowej, aktywna rola CIA w obaleniu rządu Allende w Chile, czy w pewnym sensie afera Watergate. Bardzo ciekawie autor pisze o Reaganie, o jego oryginalnej polityce i charyzmie. Zapędził w kozi róg przywódców sowieckich, i w dużej mierze przyczynił się do tego, że Gorbaczow rozpoczął pierestrojkę. Książka jest napisana kompetentnie i interesująco, ale zbytnio koncentruje się na polityce amerykańskiej, która dla nas siłą rzeczy nie jest tak ważna. O Europie nie znajdziemy tam zbyt wiele. Niemniej jako kompendium wiedzy o latach 1945-1989 jest z pewnością godna polecenia.