Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Książka Davida Stockmana pokazuje współczesny kryzys finansowy jako rezultat i logiczne następstwo „wielkiej deformacji”, jaka dotknęła amerykańską i światową gospodarkę. Nie jest to praca naukowa, lecz ma, jak przyznaje sam autor, charakter polemiczny, więc nie zawiera przypisów, ale na końcu zamieszczone są źródła. Stockman szukając przyczyn „wielkiej deformacji” cofa się do czasów wielkiego kryzysu i New Dealu, ale rozważania historyczne uzupełnia swoimi własnymi doświadczeniami z czasów gdy był szefem Biura Zarządzania i Budżetu w administracji Reagana, a później z pracy w Salomon Brothers, Blackstone Group i Collins and Aikman (duży producent części samochodowych). Krytyka Stockmana przede wszystkim skupia się z jednej strony na płynnych kursach walutowych i działaniach banków centralnych, które doprowadziły do finansjalizacji gospodarki i powstawania kolejnych baniek spekulacyjnych, a z drugiej na amerykańskim państwie socjalnym i państwie wojny, którego skutkiem są deficyty budżetowe. Autor określa obecny system gospodarczy w USA jako kapitalizm polityczny, w którym Fed zajmuje się „zarządzaniem prosperity” na giełdzie z korzyścią dla Wall Street, a politycy dbając o głosy wyborców ciągle przyznają różne ulgi i subsydia rozmaitym grupom nacisku. Skutkiem tego wszystkiego jest niezasłużone bogacenie się tak zwanego najbogatszego 1% społeczeństwa ze stratą dla tak zwanego Main Street. „Wielka deformacja” to produkt nie tylko działań polityków i Wall Street, ale również błędnych teorii ekonomistów, którzy starali się poprawić tradycyjny kapitalizm. Co ciekawe, Stockman jako zwolennik wolnego rynku krytykuje nie tylko idee Keynesa, Samuelsona i Krugmana, które stanowiły „uniwersalne uzasadnienie wydatków rządowych i fiskalnej nieodpowiedzialności”. Autor obnaża także wady monetaryzmu i szkoły podaży, gdyż teorie Friedmana zdeformowały system monetarny, a pomysły Laffera (krzywa Laffera) uzasadniały cięcie podatków bez cięcia wydatków, co doprowadziło do wielkiego zadłużenia. Za pewną wadę pracy Stockmana można uznać nieco przydługawe omawiane szczegółów inżynierii finansowej i transakcji, co powoduje, że w części książki czytamy o tych samych modelach działania w różnych firmach. Osoby nieobeznane z tematyką finansową mogą być lekko przytłoczone pojęciami typu CDO, CDS, MBS, repo, ROE czy LBO. Irytującą cechą książki może być również czasem zbyt barwny styl pisania autora. „Wielka deformacja” Davida Stockmana to dzieło, które warto polecić wszystkim zainteresowanym zwłaszcza kryzysem finansowym w Ameryce, historią gospodarczą oraz polityką fiskalną i monetarną. Koniecznie powinny przeczytać to osoby krytykujące finansjalizację gospodarki, działania wielkich korporacji i nierówności dochodowe. Z polskiej perspektywy interesujące mogą wnioski dotyczące polityki Fedu, zwłaszcza w kontekście nawoływań niektórych polityków do aktywniejszej roli NBP i nadchodzących zmian w składzie RPP. Lektura pracy Stockmana mogłaby zachęcić również wiele osób do ostrożniejszego podejścia do krzywej Laffera i możliwości obniżania poziomu podatków bez zmniejszania poziomu wydatków państwa.