Historia Mesjasza, czyli Chrystus w różnych odsłonach filmowo-literackich
Znany jako prorok, uzdrowiciel, wędrowny filozof, cieśla i kaznodzieja. Jezus z Nazaretu, centralna postać religii chrześcijańskiej, przez wiernych uznawany za Boga. Święta Wielkanocne to dobry czas, aby zastanowić się, jak obraz Chrystusa wyłania się z wielkich powieści, opowiadań, słowem - książek, a także filmowych adaptacji literatury.
Boski, choć ludzki – ewangeliczne dzieje Jezusa
Historia Chrystusa znana jest z kart Ewangelii, które przez stosunkowo długi czas, bo aż do epoki oświecenia, funkcjonowały jako dokładna relacja historyczna. I tak też, zgodnie z przekazem znanym z Nowego Testamentu, Jezus przyszedł na świat w żydowskiej rodzinie, jako syn dziewicy Marii poślubionej Józefowi. Miejscem jego urodzenia jest Betlejem, a od czasów panowania papieża Jana I, zaczęło się liczyć naszą erę właśnie od pojawienia się Mesjasza.
Jezus, w swoim nauczaniu posługujący się językiem aramejskim, funkcjonował jako wędrowny nauczyciel. Kaznodzieja, mistrz i filozof, który przyjmował funkcję apokaliptycznego proroka, uzdrowiciela, myśliciela. Tak naprawdę istota jego nauczania przedstawiona została w tak zwanym kazaniu na górze, zawartym w dwóch nieco różnych wersjach w Ewangelii Mateusza i Ewangelii Łukasza. Jednak historia Jezusa znana jest nie tylko z kart literackich dzieł spisanych przez apostołów.
Ben Hur, Nie-boska komedia, czyli kanon
Jezus Chrystus, jako figura literacka, został utrwalony w licznych pozycjach z kanonu literatury – tak polskiej, jak i światowej. Dość powiedzieć, że obraz Mesjasza utrwalił się na przykład w wielkiej powieści historycznej „Ben Hur” autorstwa amerykańskiego pisarza Lewisa Wallace’a, na podstawie której zrealizowano oscarowy film w reżyserii Williama Wylera z niezapomnianą rolą Charltona Hestona. Z kolei Zygmunt Krasiński w „Nie-boskiej komedii” przedstawił Jezusa, który pojawia się w scenie zamykającej dramat, jako zwycięzca ukazany w wielkiej chwale. Ale nie tylko.
Bo warto w tym kontekście przywołać Ewangelię według Jezusa Chrystusa spisaną piórem José Saramago, laureata nagrody Nobla, twórcy „Miasta Ślepców”. Wspomniana ewangelia jest powieścią, która inspiruje i prowokuje, ale nie chce obrażać. Uznawana za bodaj najbardziej kontrowersyjną powieść Saramago, jest złączeniem autobiografii Jezusa, w której ukazano wielkość poświęcenia i wymagań Boga, każe się zastanawiać nad sensem ofiary Chrystusa i określa naturę szatana jako kusiciela, intryganta i manipulatora.
Twórczyni wampirów napisała o życiu Chrystusa
Nieśmiertelne dzieci nocy. Istoty nie z tego świata, które pragną wolności. Wampiry. Demoniczni bohaterowie znani z kart „Drakuli” Brama Stokera, a także „Kronik wampirów” Anny Rice. Okazuje się, że amerykańska autorka specjalizująca się przede wszystkim w literackiej grozie, utrwaliła również niezwyczajny obraz życia Jezusa.
W czasie religijnego nawrócenia i powrotu do chrześcijańskich korzeni, Anne Rice jasno zadeklarowała, że jej dotychczasowa egzystencja była pozbawiona większego znaczenia. Stąd też potem pojawiła się chęć, aby w sztuce słowa pisać z dedykacją dla Boga. I tak właśnie powstała historia z cyklu „Chrystus Pan”. W pierwszym tomie, czyli „Wyjściu z Egiptu”, akcja rozpoczyna się w momencie, gdy siedmioletni Chrystus wyrusza wraz z rodzicami z Egiptu do Nazaretu. Literacka wizja została następnie kontynuowana w „Drodze do Kany”.
W zbeletryzowanej formie odzwierciedlono życiową drogę Chrystusa – obejmuje rok przed chrztem w Jordanie i kończy się cudem w Kanie Galilejskiej. Książki Rice stanowią połączenie powieści historycznej z apokryficznymi ewangeliami, w którym autorka przedstawia Jezusa jako mistyka, uzdrowiciela, proroka, ale także zwyczajnego chłopca z krwi i kości
Biblijna wymowa, diabelska fantastyka – „Mistrz i Małgorzata”
Powieść o niezwykłej wymowie – jest tu Moskwa lat 30. XX wieku, a także historia z czasów Jezusa. Na kartach najsłynniejszej książki Michaiła Bułkahowa odnajdziemy motywy kulturowe, które odnoszą się do władzy, religii, a szerzej – po prostu duchowości skonfrontowanej z materialistyczną wizją świata. Filozofia rosyjskiego twórcy ukazuje nam złożoną, symboliczną rzeczywistość, w której uobecnił się również Jezus Chrystus.
Choć w powieści znany jest jako Jeszua, wędrujący filozof, który nie przypomina znanego z Biblii proroka. Głoszący ważne, bezkompromisowe deklaracje mówiące o tym, że wszelka władza jest gwałtem, zadawanym ludziom, i że nadejdzie czas, kiedy nie będzie władzy ani cesarskiej, ani żadnej innej. Moralny konflikt pomiędzy Jeszuą a Piłatem odnosi się do tego, jak rozumiemy władzę – ludzką i boską – oraz czym jest idea sprawiedliwości. Postać inspirowana Chrystusem jest zdecydowanie bardziej namacalna, rzeczywista, niż to, co znamy z religijnych podstaw chrześcijaństwa.
Superbohater, czyli Biblia w komiksie
Co stanowi istotę bohaterstwa? Czy każde poświęcenie wymaga ofiar? Wreszcie, w jaki sposób oddać charakter przypowieści, niezwykle symbolicznych, wieloznacznych, opartych o uniwersalne prawdy? Okazuje się, że biblijne historie mogą stać się podstawą komiksowej narracji. Przekonuje o tym Sergio Cariello, rysownik znany ze współpracy z takimi gigantami jak Marvel Comics oraz DC Comic. Zarówno w sferze literackiej jak i graficznej, komiks ten daleki jest od większości religijnych książek, w których nie brakuje idyllicznych przedstawień i pastelowych kolorów.
„Biblia. komiks” to nowocześnie ilustrowana książka, która też jest swoistą opowieścią o Superbohaterze i o tych, którzy stają się do Niego podobni, dzięki temu, że Mu zaufali. Wiara – jak przekonują twórcy komiksu – jest jedną z najbardziej fascynujących przygód, obfituje w zaskakujące zwroty akcji i nie brak w niej zagrożeń.
„Pasja”, czyli filmowe przedstawienia Jezusa
Film w reżyserii Mela Gibsona rejestruje i odtwarza dwanaście godzin w życiu Jezusa poprzedzających jego ukrzyżowanie. Zdradzony przez Judasza Iskariotę, Chrystus zostaje aresztowany i zabrany do Jerozolimy, gdzie arcykapłani oskarżają go o bluźnierstwo i skazują na śmierć. Kinowy obraz, bardzo realistyczny, jeśli chodzi o charakter i bezkompromisowe przedstawienia scen, spotkał się z żywą dyskusją na temat ukazywania postaci biblijnych.
Scenariusz filmowego widowiska został zrealizowany na podstawie zapisów z czterech Ewangelii oraz wizji Anny Katarzyny Emmerich zawartych w dokumencie „Żywot i bolesna męka Pana naszego Jezusa Chrystusa i Najświętszej Matki Jego Maryi”. Co ciekawe, dla zwiększenia realizmu i sugestywności dzieła, kwestie aktorów wypowiadane zostały wypowiadane wyłącznie w historycznych językach używanych w czasach życyia Chrystusa, a więc w aramejskim, hebrajskim i łacinie.
W niezwykły sposób do tematyki ostatnich chwil z życia Mesjasza podszedł również Martin Scorsese, który zrealizował „Ostatnie kuszenie Chrystusa”. Akcja dramaturgiczna rozpisana jest w bardzo interesujący sposób, bo oto tuż przed śmiercią Jezus staje przed wyborem: umrzeć na krzyżu i wypełnić swoje przeznaczenie lub bez żadnych poświęceń pozostać zwykłym człowiekiem. Boskość i człowieczeństwo, sacrum i profanum, moralne dylematy, egzystencjalny obraz wybrańca. Taki jest również artystyczny przykład w oparciu o biblijne historie. I jest to przykład adaptacji, bo filmowa historia bazuje na „Ostatnie kuszenie Chrystusa” Nikosa Kazandzakisa.
Sekrety, poezja i nowoczesność, czyli Jezus Chrystus w popkulturze
Ale trzeba też pamiętać, że Chrystus pojawia się w różnych wariantach w autorskich dziełach, wydawać by się mogło, na pierwszy rzut oka w sposób zaskakujący. Czasami w bardziej, czasami mniej dosłowny sposób, choćby przez intertekstualne nawiązania, dopowiedzenia, cytaty, sugestie...
Bo weźmy chociażby Ryszarda Kapuścińskiego, wybitnego reportażystę, który zrealizował historię znaną pod tytułem „Chrystus z karabinem na ramieniu” – jest to zbiór reportaży z Bliskiego Wschodu, Afryki i Ameryki Łacińskiej. Bohaterami są Palestyńczycy, Syryjczycy, Libańczycy, Jordańczycy i Żydzi, partyzanci Mozambiku i Salwadoru. Chrystus jest zaś postacią symboliczną, definiującą prawdę, dobro, ale także cierpienie uobecnione w człowieku.
Znany jako prorok, uzdrowiciel, wędrowny filozof, cieśla i kaznodzieja. Jezus z Nazaretu, centralna postać religii chrześcijańskiej, przez wiernych uznawany za Boga. Święta Wielkanocne to dobry czas, aby zastanowić się, jak obraz Chrystusa wyłania się z wielkich powieści, opowiadań, słowem – książek, a także filmowych adaptacji literatury.
Artykuł po raz pierwszy opublikowany w 2021 roku
komentarze [39]
Nie zapomnijmy o Bułhakowie i, skoro o adaptacjach mowa: biblijny wątek z "Mistrza i Małgorzaty" inspirujący Andrzeja Wajdę w niemieckim filmie "Pilatus udn andere", czyli "Piłat i inni" z 1972 roku.
Czytelnicy oznaczyli ten post jako spam Zobacz ten postZawsze chciałem przeczytać Biblię. Może któraś próba będzie skuteczna, albo czytać zdawkowo, po trochu przez kilkadziesiąt dni.
Czytelnicy oznaczyli ten post jako spam Zobacz ten postNa stronie http://www.biblijni.pl/ można ją odsłuchać.
Czytelnicy oznaczyli ten post jako spam Zobacz ten post
Bardzo ciekawą książką o Jezusie jest "Człowiek z Nazaretu" Anthony'ego Burgessa
Człowiek z Nazaretu
Oprócz świetnej książki Brandstaettera, którą podali już inni, jest też równie dobra Dzieje Chrystusa
Czytelnicy oznaczyli ten post jako spam Zobacz ten post
Ciekawą interpretację historii zdrady Chrystusa znaleźć można w: Fikcje (opowiadanie "Trzy wersje Judasza")
Natomiast Apokryfy Nowego Testamentu. Ewangelie apokryficzne część 1 i Apokryfy Nowego Testamentu. Ewangelie apokryficzne. Część 2
Albo jak lepi ptaszka z gliny i go ożywia. X.Starowieyski jest tytanem. Praca, którą wykonał ze źródłami budzi mój podziw i szacunek. Inna sprawa, że znam ją bardziej od strony patrystyki niż apokryfów.
Czytelnicy oznaczyli ten post jako spam Zobacz ten post
Z pobożnych beletryzowanych tekstów najlepszy moim zdaniem jest Jezus z Nazarethu. Tom I-IV , niepobożnych całkiem ciekawy okazał się
Baranek
Oczywiście nie może zabraknąć dla odkoloryzowania Żywot Jezusa Ernesta Renana.
Czytelnicy oznaczyli ten post jako spam Zobacz ten post
W tym temacie nie może zabraknąć:
Jezus na Marsie,
Wideo z Jezusem,
Epizod z Jezusem.
Ewangelia Marii Magdaleny.
Ewangelie gnostyczne mogą zawierać ciekawe alternatywne historie "założyciela" chrześcijaństwa.
Niezmiennie trafne filmowe podsumowanie tego wątku:
"Life of Brian" film z 1979 roku.