Za tymi lakonicznymi, haiku-idalnymi, pełnymi powietrza (przestrzeń dla myśli) wypowiedziami i gestami (wyszedł, zaczął grać na...), stoi wspaniała nieeuropejska myśl - irracjonalne przewartościowanie obyczajów jako konieczna rama dla obrazu człowieczeństwa. Tradycja u Konfucjusza to wehikuł cnót. Przez to obyczaj nie jest tylko pozorem, tańcem do wyuczenia czy pustym dzbanem, ale ozdobą cnoty, formą jej ekspozycji. Owa spolegliwość konfucjańska miałaby polegać między innymi na takim urobieniu własnej natury, by stopiła się z obyczajem. Człowiek "spolegliwy" byłby kulturalny w sensie dosłownym, miałby w sobie formy zewnętrznie czytelne, jednoznaczne. Z jednej strony pozbawia to szans na różnorodność inną niż liniowa (lepszy-gorszy), hierarchiczną, ale z drugiej, nie ma tu mowy o automatyzmie (pustych dzbanach), więc różnorodność wznosi się na wyższy, subtelny poziom. Sztuka Dalekiego Wschodu celuje w niuans.

Najwspanialszy jest język. Doskonale zaokrąglone wypowiedzi jakie nigdy żadna maszyna nie przekonwertuje na prosty komunikat. To język par excellence ludzki, odwołujący się nie do wiedzy, tylko do mądrości. Wspaniała alternatywa dla stylu starożytnej Grecji i odtrutka na nowożytne dyskursy.

Żeby właściwie odebrać dalekowschodnie teksty warto wiedzieć, że kultura ta rozwijała się - w odróżnieniu od naszej - bez wiary w racjonalność świata. Świat dla Chińczyka był niepoznawalny, był kierowany humorami/decyzjami bóstw. W takiej atmosferze chaosu los człowieka nabierał zupełnie innej wagi. Chińczyk czytał swoje powodzenia i niepowodzenia innym, niż logiczny, kluczem.

Chińskie szachy wymagają rzutu kostką.

Za tymi lakonicznymi, haiku-idalnymi, pełnymi powietrza (przestrzeń dla myśli) wypowiedziami i gestami (wyszedł, zaczął grać na...), stoi wspaniała nieeuropejska myśl - irracjonalne przewartościowanie obyczajów jako konieczna rama dla obrazu człowieczeństwa. Tradycja u Konfucjusza to wehikuł cnót. Przez to obyczaj nie jest tylko pozorem, tańcem do wyuczenia czy pustym...