Bracia Strugaccy

Kopalnia wiedzy: interpretacje, kontekst polityczny/społeczny, odbiór krytyków, czego tu nie ma!

Chociaż muszę przyznać że nieraz trząsłbym się ze zgrozy, z jaką nonszalancją Autor traktuje niektóre kawałki prozy Strugackich, albo jakie wygłasza kategoryczne opinie. Natomiast w takich razach, co już zupełnie rewelacyjne, w przypisach pojawiają się komentarze we własnej osobie Borysa Strugackiego, który dopisuje coś w stylu "naprawdę nie sądzę, to za mocno powiedziane", albo jak Autor wspina się na wyżyny literaturoznawczej erudycji i dowodzi, że tylko dureń nie pozna oczywistej aluzji do stalinowskich czystek, tymczasem Borys w przypisie: "ależ to był zupełny przypadek". Piękne, wzruszam się po każdej takiej wzmiance.

Bardzo wartościowa książka. Jasne - jest wymagająca, do bólu fachowa więc męcząca, ale warto, kurczę, warto.

Kopalnia wiedzy: interpretacje, kontekst polityczny/społeczny, odbiór krytyków, czego tu nie ma!

Chociaż muszę przyznać że nieraz trząsłbym się ze zgrozy, z jaką nonszalancją Autor traktuje niektóre kawałki prozy Strugackich, albo jakie wygłasza kategoryczne opinie. Natomiast w takich razach, co już zupełnie rewelacyjne, w przypisach pojawiają się komentarze we własnej...

Sądzę, że nie jestem jedynym współczesnym czytelnikiem czującym się niepewnie wśród kontekstów związanych z wyjątkowymi czasami, kulturą, historią i zmiennym klimatem politycznym oraz paralel do tychże, czyli na gruncie, na którym wytworzyła się unikatowa rosyjska literatura fantastyczna a w szczególności science-fiction.

Mam też wrażenie, że brak świadomości tego, jak silnie twórczość rosyjskich fantastów zdeterminowana była przez "wytyczne programowe", zaprzęgana w służbę polityki i propagandy a później przeciwko niej w formach mniej lub bardziej zawoalowanych występowała, podejmując się krytyki systemu i rzeczywistości, może zubożyć odbiór dzieł rosyjskich fantastów.

Monografia Wojciecha Kajtocha poświęcona krytyce i analizie dzieł braci Arkadija i Borysa Strugackich, utwierdziła mnie w przekonaniu, że dziś większość dzieł pisarzy może okazać się nieczytelna i niezrozumiała i - pominąwszy wysoką wartość literacką, której w żadnym aspekcie nie zamierzam urągać - książki te strasznie się zestarzały a z całą pewnością trudno tu mówić o ponadczasowości i traktować większość z nich, uznawanych powszechnie za "klasyki literatury science-fiction", za takie właśnie. Zresztą Wojciech Kajtoch dokładnie obok cech chwalebnych, wyraźnie i czytelnie odkrywa ewidentne słabe punkty i skazy kilku z tych kultowych utworów.

Jakkolwiek, publikacja Wojciecha Kajtocha otwiera zupełnie nowe przestrzenie interpretacyjne i zdecydowanie niweluje poczucie zagubienia, niejako uzupełniając niewyraźne dziś w wielu przypadkach pejzaże z rzeczywistości i portrety bohaterów stworzonych przez braci Strugackich. Co więcej, lektura tej książki - mimo mojego uprzedniego zmęczenia twórczością autorów, z którą zapoznawałem się na przestrzeni kilku ostatnich miesięcy - zaostrzyła mój apetyt nie tylko na utwory, których wcześniej nie czytałem, ale zachęciła do powrotu i ponownego "przyjrzenia się" z innej perspektywy tym, które mam już za sobą.

Myślę, że "Bracia Strugaccy" Wojciecha Kajtocha, to książka, której potrzebują wszyscy "młodsi" czytelnicy twórczości Arkadija i Borysa Strugackich i rosyjskojęzycznej klasyki gatunku w ogóle. To publikacja znakomita, rzeczowa i ciekawa, wspierająca się na dorobku (głównie) rosyjskich krytyków, nie tylko współczesnych, ale też z epoki, w jakich powstawały najsłynniejsze dzieła braci Strugackich. Zdecydowanie polecam!

P.S. Książka, niestety niedopracowana w warstwie korektorskiej - dość spore natężenie literówek i bałagan w interpunkcji bywają momentami dotkliwe. Być może to tylko kwestia wydania elektronicznego, ale jakby nie było, w tak poważnej i doskonałej merytorycznie pracy jest to szczególnie rażące.

Sądzę, że nie jestem jedynym współczesnym czytelnikiem czującym się niepewnie wśród kontekstów związanych z wyjątkowymi czasami, kulturą, historią i zmiennym klimatem politycznym oraz paralel do tychże, czyli na gruncie, na którym wytworzyła się unikatowa rosyjska literatura fantastyczna a w szczególności science-fiction.

Mam też wrażenie, że brak świadomości tego, jak...

Interpretacja dzieła literackiego nie jest moją mocną stroną, zawsze miałem z tym problem. Książka może mi się podobać, może wciągać, ale jakbym miał powiedzieć, jakie jest jej przesłanie, główna idea – zaraz się zacinam i wpadam w banały z czasów maturalnych. Ostatnimi czasy postanowiłem trochę podeprzeć się opiniami profesjonalistów-krytyków. Sięgnąłem po Nabokova (odnośnie klasycznej literatury rosyjskiej) i Kajtocha (odnośnie SF Strugackich).
Muszę powiedzieć, że mam mieszane uczucia po tych próbach. Nabokov pisze składnie i nawet pasjonująco, ale odpycha mnie swoją pogardą dla tzw. zwykłego czytelnika, (czyli mnie). Wszystkie rozumy pozjadał i tylko on właściwie odczytuje np. „Martwe dusze”. Po wykładach Nabokova słaby umysł czytelnika może utracić wszelką wiarę w sens kontaktu z wielką literaturą.
Co do Kajtocha, to zdecydowanie mniej u niego pychy, za to więcej skomplikowanego filologicznego żargonu, trudnego do strawienia. Książka o Strugackich przedstawia kombinację recenzji ich powieści, elementów ich literackiej biografii (o życiu prywatnym nie ma właściwie nic) oraz opisu tła ideologicznego, zmian w nastawieniu władz sowieckich do literatury. Miejscami książka jest bardzo ciekawa, ale jednak język Kajtocha jest po prostu niestrawny dla (znowu) zwykłego czytelnika. Zaletą książki są dodane komentarze samych Strugackich, wzięte z ich rozmaitych wypowiedzi prasowych a także poczynione do samej pracy Kajtocha. Jednak pozostaje po tych komentarzach niedosyt, głównie dlatego, że Kajtoch zakończył pisanie około 1987 roku i później poczynił jedynie drobne uaktualnienia. Brakuje przez to dokończenia historii (Arkadij zmarł w 1991 a Borys w 2012) i konfrontacji opinii Kajtocha z nowymi ustaleniami, wypowiedziami itp.
Co do interpretacji, to pocieszające jest to, że Kajtoch błądzi czasami dokładnie tak, jak ten przysłowiowy zwykły czytelnik. Na przykład - przy omawianiu powieści „Czterdzieści lat później” Kajtoch interpretuje postać Demiurga jako szatana. Tymczasem w komentarzu Strugackich stoi, że Demiurg to Jezus… Bardziej pomylić się nie można. Kajtoch uczciwie przyznaje się do pomyłki w przypisach, ale nic nie poprawia w głównym tekście, co stawia pod znakiem zapytania inne jego pomysły.
Po lekturze Kajtocha stwierdzam ponownie, że czytanie krytyki literackiej po to, żeby wiedzieć „co myśleć” o danym utworze to działanie kompletnie bezsensowne.
A co do Strugackich, to mi dużo bardziej podobają się wykłady Bykowa na ich temat – z dużo większym polotem i z nieskrywaną miłością dla ich twórczości.

Interpretacja dzieła literackiego nie jest moją mocną stroną, zawsze miałem z tym problem. Książka może mi się podobać, może wciągać, ale jakbym miał powiedzieć, jakie jest jej przesłanie, główna idea – zaraz się zacinam i wpadam w banały z czasów maturalnych. Ostatnimi czasy postanowiłem trochę podeprzeć się opiniami profesjonalistów-krytyków. Sięgnąłem po Nabokova...