Rozmyślania (do siebie samego)

Zapiski Marka Aureliusza datowane na ostatnia dekadę jego życia – lata 170-180 –upublicznione dopiero w okresie renesansu, w łacińskim przekładzie. W oryginale spisywane przez cesarza w grece (języku filozofów).

Prywatne notatki dotyczące spraw egzystencjalnych: własnych niepokojów, frustracji, zapatrywań religijnych, trudnych dociekań, założeń społecznych. Prowadzone celem uporządkowania myśli i zdefiniowania podglądów, na bieżąco – jakby w ramach intelektualnego dziennika. Wiele tematów i refleksji się powtarza. Autor stara się oddać coś lepiej, podjąć temat inaczej lub – najwyraźniej – nie ma pewności czy już daną kwestię analizował. To nie tyle kompletne dzieło literackie co forma ćwiczeń z samym sobą, uszlachetniającego monologu. Bywa że rozdzialiki nie są w pełni jasne. Zdania brzmią jak wyrwane z kontekstu, zapisane zbyt archaicznym językiem lub zagmatwane przez skrybów, powielających dorobek intelektualny cesarza. Ogólnie jednak są dość przystępne i nie reprezentują skrajnie wysokiego poziomu abstrakcyjności, będą zrozumiałe nawet dla młodszego odbiorcy. Skupiają się na kwestiach moralnych i dyscyplinie. Wyjąwszy sądy pseudonaukowe (w których religia i nauka nie są w pełni rozdzielone), wynikające z ówczesnego stanu wiedzy – poglądy marka Aureliusza są bardzo sensowne.

Każdy rozsądny człowiek, niezależnie od tego czy notuje swoje rozmyślania czy nie, dochodzi do takich samych wniosków, prędzej czy później, co zmienia jego ogląd na własną osobę i pozycję społeczną.
Obecnie należałoby wprowadzić do tekstu pewne korekty, co wynika ze zmian cywilizacyjnych, choćby rozwoju technicznego – ale myśli te nie straciły na aktualności*. Ludzie są bardzo egoistyczni, przywiązani do swoich słabostek i zapatrzeni w siebie, nastawieni na konsumpcję, kompletnie ignorujący innych czy państwo (zapewniające im dobrobyt czy w miarę spokojne życie). Marek Aureliusz staję do tego wszystkiego w kontrze. Nie ma złudzeń, doskonale wie że społeczeństwa są skrępowane niskimi pobudkami, że się nie zmienią, a Utopia to tylko atrakcyjna koncepcyjnie fikcja, ale nieuleganie słabościom ogółu i trzymanie się wypracowanych zasad, troska o cywilizację, podtrzymywanie kultury oraz rozwój nauki – to coś czemu warto się poświęcić, co nadaje naszemu życiu sens. Niekiedy cesarz brzmi jak asceta uciekający od własnej cielesności, od własnego człowieczeństwa – jednak był raczej orędownikiem umiaru, nie samobiczowania. To co zostawił powinno być odbierane jako wskazówki, zachęta do własnych przemyśleń niekoniecznie zaś żelazny kodeks którego należałoby się trzymać jak litery prawa czy tekstu religijnego, zwłaszcza że to rzecz osobista**.
Zapewne notatki pomagały mu wyciszyć złe emocje – których doświadczał tak jako człowiek uwikłany w interesy możnych, żyjący na co dzień pod bacznym spojrzeniem wielu oczu, głowa państwa, czy ojciec zmuszony chować własne dzieci.

Powyższe tyczy się przekład Krzysztofa Łapińskiego z 2011, zawierającego obszerny wstęp i krótkie komentarze (wydanie I, Czarna Owca, dodruk z 2017). Jeśli idzie o te ostatnie, odnoszące się do poszczególnych zdań i terminów – warto by umieścić je w formie przypisów, wtedy lepiej spełniałby swoją rolę.

Dla dojrzałego odbiorcy treść książki nie będzie zaskoczeniem, za to młokosowi może wiele uzmysłowić. Choć jednocześnie forma podania tych refleksji będzie nieco nieprzystępna. (Ale to bardzo krótka lektura, bez trudnych terminów – więc można ją człowiekowi u progu dorosłości śmiało podsuwać).

* Dziś każda dekada to ogromne zmiany – w modzie, elektronice, stanie wiedzy. W starożytności czas stał jakby w miejscu – zmieniały się realia polityczne, mieszały języki, ale przeniesiony o 50 lat w przyszłość Egipcjanin nie doświadczyłby takiego szoku kulturowego jak np. żołnierz z II wojny światowej w roku 1995. No i od XX wieku martwi żyją w nagraniach i obrazach (choć z czasem pewnie zaginą pod napływem nowszych treści). Co więcej, Ziemia jak i cały wszechświat nie wydają się nam już wieczne i niezmienne.

** Ciężko oddalić myśl, że pisząc to liczył jednak że ktoś, kiedyś – zacytuje go i wspomni. Ot, taka mała próżność, dziś w pełni zrozumiała i usprawiedliwiona, a i wtedy całkiem normalna.

Rozmyślania (do siebie samego)

Zapiski Marka Aureliusza datowane na ostatnia dekadę jego życia – lata 170-180 –upublicznione dopiero w okresie renesansu, w łacińskim przekładzie. W oryginale spisywane przez cesarza w grece (języku filozofów).

Prywatne notatki dotyczące spraw egzystencjalnych: własnych niepokojów, frustracji, zapatrywań religijnych, trudnych dociekań,...