Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Groby komorowe kryją ciała nieprzeciętnych osób z czasów pierwszych Piastów. Wyróżniają się pod wieloma względami. Jednak spór wokół nich zaognia od dawna jeden i ten sam dylemat: czy grzebano w nich Skandynawów? Odpowiedzi na to pytanie postanowił udzielić archeolog dr Andrzej Janowski z IAE PAN. Jest autorem pierwszej na polskim i światowym rynku monografii grobów komorowych Europy Środkowo-Wschodniej. Autor rozpoczyna swe dzieło od zaprezentowania tekstów źródłowych traktujących prawdopodobnie o pogrzebach, które objawiają się obecnie archeologom jako groby komorowe. Najbardziej wiarygodnie wypadają w tej grupie cytaty pisarzy arabskich opowiadające o Rusach, co warto zachować na uwadze. Mamy też kilka historii wziętych z sag i kilka z bardzo późno zanotowanych ruskich bylin. O wiele bardziej jednoznaczne jest jego stanowisko wobec dylematu etnicznego. Wyczuwa się nieco protekcjonalne podejście Autora wobec zwolenników zaliczania grobów komorowych do pochówków skandynawskich (pisze o „micie skandynawskim”, „romantycznej wizji”). Według niego groby komorowe to szeroko rozpowszechniony model monumentalizacji pochówku, jaki wybierały elity świeżo tworzących się państw. Niestety wysunięta argumentacja nie jest zbyt przekonująca. Autor nie wyjaśnia najważniejszej kwestii dlaczego te elity, spośród wielu możliwości podkreślenia swego statusu, wybierały akurat dosyć specyficzną formę drewnianego pomieszczenia przykrytego ziemią (Wiślanie na przykład wybierali przecież samą monumentalizację kopca a możliwości jest znacznie więcej). Przywoływanie analogicznych konstrukcji znanych u Franków czy Awarów, wbrew intencjom Autora, nic nie wnosi, skoro nie potrafi on wskazać ich bezpośredniego wpływu na genezę grobów komorowych w Europie Środkowo-Wschodniej. Jeśli chodzi o Ruś, Janowski nie zaprzecza, że związki tamtejszych grobów komorowych ze Skandynawią wydają się niezaprzeczalne. Stara się osłabić wymowę faktu, iż mają one też znakomite powiązanie z Rusami na bazie źródeł pisanych. Podkreśla za to brak takich związków uchwytnych tak archeologicznie jak historycznie z terenu Polski. Czy rzeczywiście pozwala to nam odrzucić ich skandynawską interpretację? W świetle ostatnich badań chyba wręcz przeciwnie. W trakcie pisania książki było już znane Autorowi odkrycie grobów komorowych z Bodzi, ale nie zdążył ich uwzględnić, choć ich liczba (49) przewyższa liczbę wszystkich znanych dotąd z terenu Polski (34). Co istotne badacze powiązali je ze skandynawskimi wojownikami. Także ostatnio odkryty grób komorowy z Sandomierza archeolog wstępnie łączył z Waregami. Swoje dodali również genetycy na temat cmentarzyska w Napolu, wskazując skandynawski trop. Dowodów wspierających interpretację etniczną grobów komorowych również w Polsce przybyło więc w ostatnim czasie sporo. Poruszony w książce temat jest niezwykle ciekawy i może zainteresować nie tylko archeologów. Trzeba docenić szerokie ujęcie, jakie zakreślił Janowski nie ograniczając się jedynie do terenu Polski. Całą pracę przyswaja się raczej szybko, gdyż do przeczytania na 336 stron jest tak naprawdę tylko 92 (reszta to katalog i ryciny). Problemem może być głównie to, że ze względu na nadzwyczajne odkrycia ostatnich lat z Bodzi monografia ich nie uwzględniająca może się szybko zdezaktualizować. Pełna recenzja na: http://mediewalia.pl/ksiazki/elity-chowane-w-grobach-komorowych-pochodzily-z/