Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Historie zbrodni, śledztwa i dochodzenia zawsze będą się cieszyły popularnością. Z jednej strony brutalne przestępstwo, zuchwała kradzież lub inne przekroczenie prawa, a z drugiej tajemnica, nierzadko zawikłana intryga i wątki prowadzące donikąd. Jeżeli dodatkowo całość umieści się w charakterystycznym miejscu posiadającym własny, niepowtarzalny klimat, a do fabuły zaprzęgnie osoby z krwi i kości zamiast czarno-białych klonów-archetypów, to z pewnością będzie to ciekawa opowieść. Tak właśnie jest w przypadku „Świętokradców”. „Moskwa, rok 1936. W różnych częściach miasta zostają odnalezione zmasakrowane ciała. [...] Na trop intrygi, która miała nigdy nie ujrzeć światła dziennego, wpada kapitan Korolew. Ślady prowadzą przez mroczne zaułki i podejrzane knajpy na dno moskiewskiego półświatka. W imię jakiej tajemnicy kilkoro ludzi zostało skatowanych na śmierć?” Mamy tu wszystko, czego można oczekiwać od porządnie napisanego kryminału. Interesująca postać głównego bohatera od samego początku zwraca uwagę i wydaje się nakreślona dosyć realistycznie, fabuła od razu rzuca nas w sam środek detektywistycznej pracy (powieść rozpoczyna scena morderstwa),a cała kompozycja (miejsce i czas akcji) nawiązuje do dawnych utworów w klimacie noir i mistrzów suspensu. Książka jest wielopoziomowa, bo oprócz jednostkowych bohaterów są nimi także ogół moskiewskiej społeczności oraz miasto samo w sobie. Rok 1936 – jak wiemy z historii – to okres ciszy przed burzą: „czerwoni” bolszewicy zwyciężyli „białych” mienszewików i zaczynają wprowadzać własne porządki, rozprzestrzenia się terror tajnych służb, różni ludzie giną w dziwnych okolicznościach, a do tego ta przejmująca rosyjska zima... Co jak co, ale atmosferę to się Williamowi Ryanowi udało zbudować wzorowo. To, co się podoba najbardziej, to analiza społeczności ludzkiej żyjącej pod rządami komunistycznego reżimu. Autor dokonuje pewnej selekcji i spośród mieszkańców stolicy wskazuje tych, którym żyje się dobrze, bo są powiązani z policją, partią lub NKWD, zwykłych wyrobników zapracowujących się za marne grosze i żyjących w podłych warunkach na rzecz innych (skąd my to znamy...) oraz pozostałych jak zagraniczni goście przebywający w luksusowych hotelach, które to – pomimo ogromnego blichtru i emanowania splendorem – sprawiają wrażenie zimnych, niedostępnych i zupełnie niepasujących do realiów. W książce przemycono mnóstwo drobnych niuansów, które dla większości zachodnich czytelników będą tylko ciekawostkami, ale dla osób zaznajomionych z okresem poprzedniego ustroju są źródłem gorzkich przemyśleń. Korolew cieszący się z pokoju w mieszkaniu dwudziestometrowym, strach przed Łubianką, niechęć do Larinina, system kartkowy i przydziały towarów luksusowych oraz niedopowiedzenia podczas opisów codziennych zachowań bohaterów powieści. Wszystko to tworzy wizerunek Moskwy jako miasta niepokojącego, przesiąkniętego krwią ludzi, wręcz wrogiego zwykłemu człowiekowi. Aż dziwne, że Irlandczykowi udało się to uchwycić. Nieco słabiej wygląda sprawa z fabułą. Owszem, jest pokręcona i nieoczywista, a samo śledztwo szybko wciąga, ale końcówka z iście hollywoodzkim pościgiem przez ulice miasta nieco psuje ogólne wrażenie. Pewnym uatrakcyjnieniem jest dawka humoru, w jaką autor zaopatrzył swojego kapitana. Dodatkowo, niektóre fragmenty są potraktowane zbyt teatralnie i pośrednio sygnalizują, że będziemy mieli do czynienia z jakąś siłą nadprzyrodzoną. Ba, nawet okładka książki może to sugerować. Opowiadana historia okazuje się jednak zwyczajna, o ile jest to wada, gdyż po tak rozbudowanym i ciekawie przedstawionym świecie zewnętrznym apetyt jest duży i chciałoby się żeby za całą sprawą stał jakiś mroczny kult, prastare rytuały czy nawet monstra nie z tego świata rodem z Lovecrafta. Jest to jedyne niedociągnięcie, ale nie zmienia to faktu, że pierwsze 300 stron czyta się jednym tchem, bo moskiewskie realia tuż przed wybuchem Wielkiej Wojny Ojczyźnianej są niczym z najlepszego dreszczowca. Świetna powieść, na pewno sięgnę po kolejne części cyklu.