Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Rzeczowa analiza trudnej dla polskiej pamięci – akcji wysiedleńczej realizowanej przez Polaków – wokół której narosło mnóstwo kontrowersji. Akcja „Wisła” – tj. wysiedlenie prawie 150 tyś ludności głównie Ukraińskiej (Ale także Łemków i Polaków) zamieszkujących południowo-wschodnią Polskę – połączona z próbą zniszczenia UPA działającej skutecznie na tym obszarach. Autor podjął próbę współczesnej rzeczowej analizy tej akcji, bez uprzedzeń uciekania od trudnych zagadnień. Jest to w zasadzie solidna monografia operacji, zbudowana klasycznie – od początku przez sytuację polityczną i społeczna na tych ziemiach po wojnie, przez założenia strategii realizowanej przez UPA jak i rząd w Warszawie. Wreszcie analiza samej operacji i jej poszczególnych etapów. Niektóre tematy dotknięte są w mniejszym stopniu – np. wcześniejsze wysiedlenia Ukraińców do USRR – to temat odrębnej książki tego samego Autora. Wokół tej akcji jest mnóstwo popularnych mitów – o płonących Bieszczadach i Ukraińcach masowo popierających UPA. Tymczasem Autor wszystko osadza to w faktach. Pokazuje na przykład realną siłę partyzantki na tych terenach, wbrew pozorom nie były to wielkie siły, choć potrafiły być dość skuteczne (na pewno porównywalna z liczniejszym przecież polskim podziemiem działającym w tym okresie). Pokazuje jednak także ostatecznie ewolucję działania UPA, której dowództwo coraz bardziej rozumiało jak bardzo ograniczone możliwości istnieją, co owocowało powolnym wygaszaniem działalności i konspiracji. Autor pokazuje także dramat przesiedleń, to w zasadzie jest w centrum jego pracy – ale także w centrum działań GO „Wisła”. Pisuliński nie boi się stawiać trudnego pytania – czy wysiedlenie było konieczne dla zniszczenia UPA. Odpowiedź nie jest oczywista acz w toku lektury widać wyraźnie dwa fakty – po pierwsze akcja wysiedleńcza odciągała wojsko od walk z partyzantami, po drugie sama ludność była niechętna popieraniu UPA, z obawy właśnie o to jak będzie potraktowana przez władze PRL. Dochodziło także zwyczajne zmęczenie wojną trwająca przecież już tak długo. Mi brakowało jeszcze próby analizy losów wysiedlanych, a także szerszego opisu działania samego obozu odosobnienia w Jaworznie (kolejna ciemna plama w polskiej historii) – o tym jest bardzo niedługo. Rozumiem jednak problem obszerności pracy (która już jest całkiem spora) i fakt że to tematy na osobne książki. Ta praca jest niezbędna dla każdego kto interesuję się okresem powojennym w Polsce, niezbędna dla zrozumienia tych czasów i przybliżenia naszej jednak trudnej historii.