Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Oto jak należy pisać książki historyczne - zgodnie z odwieczną zasadą "sine ira et studio". Zwłaszcza dotyczące dziejów najnowszych. Zwłaszcza, gdy chodzi o jedną ze zbrodni popełnioną w "imieniu Rzeczypospolitej". Zwłaszcza w czasach, gdy historykom każe się stawać w karnym szeregu i "krzepić serca", fałszując dzieje w imię samozwańczej "obrony dobrego imienia Polski". Ta wybitna książka jest skrupulatną, rzetelną aż do bólu, szczegółową analizą dwóch niejako bliźniaczych zbrodni z lata 1944 r. - zamordowania grupy Polaków w Glinciszkach (w tym ojca słynnego olimpijczyka Władysława Komara) przez kolaboracyjną policję litewską za akcję AK, w której padło kilku „policajów” oraz odwetowego rajdu brygady AK "Łupaszki" (choć bez niego samego) na teren przedwojennej Litwy i zbrodni w Dubinkach - zamordowania cywilnych Litwinów, w tym kobiet i dzieci, nawet niemowląt. Wobec obu zbrodni Autor nie stosuje żadnej taryfy ulgowej - nie pomija ani okoliczności pozytywnych dla litewskich sprawców (choćby zaprzestanie mordów po ochłonięciu z pierwszego odruchu zemsty za akcję AK),ani obciążających dla polskich (dłuższy czas trwania mordów, większa liczba zabitych kobiet i dzieci plus przemoc seksualna). Stawia też niewygodne pytania o odpowiedzialność za sprowokowanie litewskiego odwetu na cywilach za wcześniejszą akcję zbrojną w Glinciszkach. Jak pisał w ówczesnym rozkazie komendant Okregu Wileńskiego AK płk Aleksander Krzyżanowski "WIlk", "żadne nadużycia w stosunku do ludności cywilnej nie mogą mieć miejsca. Ich życie i mienie musi być ochraniane przez AK". W tym sensie jego podwładny złamał rozkaz przełożonego. Zgoda - nie ma tzw. "żelaznego" dowodu, by "Łupaszka" polecił mordowanie litewskich cywilów (nb. zabito też paru Polaków – bo widząc jakichś zbrojnych, odezwali się do nich po litewsku). Ale AK to nie była jakaś "cywilbanda" - to była regularna formacja zbrojna legalnego rządu, przestrzegająca zasady hierarchii, rozkazu i dyscypliny. Dlatego próby dowodzenia, jakoby "Łupaszka" nie wydał na rajd konkretnych rozkazów konkretnych działań, wydają się grzeszyć nieznajomością realiów i być próbą usprawiedliwienia zbrodni - za którą ktoś powinien stanąć wtedy przed sądem polowym (jak np. wcześniej na Nowogródczyźnie rtm. Józef Świda ""Lech" za zbytnią fraternizację z Niemcami wobec zagrożenia ze strony sowieckiej partyzantki). Ale wtedy już Sowiety nadchodziły i nikt "nie miał do tego głowy". Wielką wartością książki są relacje bliskich ofiar zbrodni z Dubinek i starania o postawienie ich przed sądem. "Łupaszka" został skazany i zamordowany przez UB (o Dubinki nie był oskarżony). Litewski dowódca z Glinciszek Petras Polekauskas wyjechał po wojnie do USA, gdzie zmarł w latach 60. PS Książkę wydał IPN w 2015 - dziś to już nie byłoby możliwe. I chyba długo jeszcze nie będzie, skoro od kilku lat jest to nie tylko instytucja propagandy, ale i swoista "policja historyczna", stojąca na straży "jedynie słusznej", państwowo określonej wizji dziejów