Korzyści z czytania

Miłośnicy literatury z pewnością nie mają wątpliwości, że czytanie książek ma dobroczynny wpływ na organizm: uczy nas koncentracji, rozwija wyobraźnię, wzbogaca naszą wiedzę o świecie i o nas samych, uczy empatii, czyli współodczuwania z innymi poprzez przeżywanie sytuacji, których w innych okolicznościach nigdy byśmy nie doświadczyli. Poza tym pozwala redukować stres, zapewnia rozrywkę, wzbogaca język oraz wpływa korzystnie na naszą pamięć. Czytanie jest świetnym sposobem na relaks i na naukę. To wszystko zostało przez naukę już dawno udowodnione. Ale czy wiedzieliście o tym, że dzięki czytaniu książek możecie przedłużyć swoje życie?

Naukowcy z amerykańskiego Uniwersytetu Yale postanowili sprawdzić rzecz empirycznie. Przyjęli założenie, że czytanie ma na organizm człowieka wyjątkowo pozytywny wpływ – na tyle mocny, że może nawet przedłużyć życie. Trudno w to uwierzyć? Niekoniecznie, jeśli wziąć pod uwagę, że od dawna wiemy już, jak czytanie wpływa w korzystny sposób na zdrowie psychiczne.

Czytanie rozwija nasz komputer osobisty, czyli mózg

Filozofowie przez wiele lat wierzyli, że człowiek składa się z dwóch odrębnych obszarów: ciała i ducha (ten pogląd podzielali tak dalecy od siebie czasowo myśliciele jak Platon i Kartezjusz). Ten pogląd przyjęty został później również przez medycynę, w tym psychiatrię. Dziś wiemy, że jest inaczej: aktywność naszego najważniejszego organu, czyli mózgu, przejawia się w procesach psychicznych, z kolei budowa mózgu zmienia się przez całe życie człowieka pod wpływem różnych doświadczeń. To właśnie w mózgu, a dokładniej w zaburzeniach synaps, czyli połączeń komórek nerwowych, szukać należy źródeł chorób cywilizacyjnych jak schizofrenia czy depresja. To ich jakość decyduje o naszych umiejętnościach, to tam jest zapisana cała nasza wiedza, pamięć, reakcje. Dla dobrej kondycji mózg wymaga ciągłych ćwiczeń, a że jest to prawdopodobnie najpotężniejsza „maszyna”, z jakiej korzystamy, nie musimy się specjalnie obawiać o jego przegrzanie. Wręcz przeciwnie – regularne czytanie stymuluje rozwój mózgu, wzmacnia połączenia międzykomórkowe, a zatem sprawia, że możemy żyć dłużej i zdrowiej.

Regularni czytelnicy żyją dłużej aż o 2 lata

Wspomniane wyżej badanie czytelnictwa prowadził zespół Avni Bavishi, Martin D. Slade i Becca R. Levy, a jego opracowanie znaleźć można na stronach National Library of Medicine, największej amerykańskiej biblioteki medycznej. Wzięło w nim udział 3635 osób, które najpierw dostarczyły informacji o swoim poziomie czytelnictwa. Na tej podstawie zostały podzielone na trzy grupy: osoby czytające regularnie, osoby czytające sporadycznie (na tym poziomie znaleźli się ci, którzy czytają mniej niż pół godziny dziennie) oraz takie, które nie czytają wcale. Następnie sprawdzono, jak ten poziom przekłada się na długość życia w perspektywie 12 lat. Okazało się, że istnieje wyraźny związek między regularnym czytaniem a dłuższym życiem. Co istotne, związek ten znacznie wyraźniejszy w przypadku czytelnictwa książek niż prasy. Lektura gazet codziennych, tygodników, magazynów ma również korzystny wpływ na nasz organizm i przyczynia się do przedłużenia życia, ale więcej korzyści przynosi nam lektura dłuższych tekstów. Regularne czytanie książek wydłużało życie badanych aż o 23 miesiące i o 20% zmniejszało ryzyko śmierci w badanym okresie. Wyniki te osiągnięto bez względu na inne zmienne, czyli wiek, płeć i poziom wykształcenia osób badanych. To ważne, bo z wcześniej przeprowadzanych badań wynikało, że takie relacje zachodzą i korzystny wpływ na długość życia stwierdzano tylko u jednej z płci. Zespół badawczy z Yale postawił zatem tezę mówiącą, że czytelnictwo książek jest jednym z czynników istotnie wpływających na przedłużenie życia.

W podsumowanie naukowcy podkreślili również jak istotną rolę odgrywa oderwanie ludzi od takich rozrywek jak telewizja czy internet. Podkreślili, że badane osoby w wieku powyżej 65 lat spędzały przed telewizorem średnio niemal 4,5 godziny dziennie, czyli kilkukrotnie więcej niż z książką. Z kolei osoby w młodym wieku zdecydowanie częściej od pozostałych sięgały po czasopisma, których lektura nie przynosi tak zbawiennych dla zdrowia rezultatów jak czytanie książek. Naukowcy podkreślili, że warto, by szczególnie te grupy częściej wybierały książki zamiast innych rozrywek.

A co mówią nam inne badania czytelnictwa?

Czy zatem można zbudować korelację pomiędzy krajami z najlepszymi wynikami czytelnictwa a długowiecznością ich mieszkańców?

Z badania NOP World CultureScore Index sprawdzającego m.in. ile czasu przeznacza się tygodniowo na czytanie w różnych krajach wynika, że najwięcej, bo aż 10 godzin i 42 minut czyta mieszkaniec Indii, a na kolejnych miejscach podium są Tajowie i Chińczycy. Najwyżej w Europie są Czesi (7 godzin i 24 minuty), Rosjanie, Szwedzi i Francuzi. Przeciętny Polak czyta 6 godzin i 30 minut tygodniowo. Co ciekawe na szarym końcu zestawienia znaleźli się Japończycy i Koreańczycy, którzy poświęcają na czytanie maksymalnie 4 godziny w tygodniu. Brzmi zaskakująco, bo przecież właśnie te dwa kraje słyną z długowieczności swoich obywateli, a Indie są w tym rankingu na miejscu odległym, ze średnią życia ledwo przekraczającą 70 lat.

Z badań Eurostatu (dane z 2011 roku) wynika, że najwięcej książek czytają jednak Europejczycy: mieszkańcy Luksemburga, Niemiec, Austrii i Finlandii – w tych krajach jest również najmniejszy odsetek osób w ogóle niesięgających po lektury. W badaniach czytelnictwa i poziomu edukacji z 2016 roku prowadzonych przez Uniwersytet Connecticut w Nowej Brytanii (USA) przodują zdecydowanie Skandynawowie: Finowie, Norwegowie, którzy czytają najwięcej książek i prasy.

W 2018 roku Eurostat sprawdził, ile minut dziennie poświęcają mieszkańcy różnych krajów na lekturę. I tu znów ogromne zaskoczenie, bo Polska znalazła się na podium (przed nami tylko Estonia i Finlandia)! Przeciętny Polak czyta średnio 12 minut dziennie. Ten wynik odbiega od danych z raportów Biblioteki Narodowej, według których więcej niż 6 książek rocznie czyta mniej niż 5% Polaków. 

Gdzie ludzie żyją najdłużej?

Ze szczegółowych raportów udostępnianych przez WHO wynika, że na świecie jest już kilkadziesiąt krajów, w których średnia długość życia przekroczyła już poziom 80 lat, ale podkreśla się, że wpływ na to mają wysoki poziom życia, dobrze zorganizowana służba zdrowia, dobre wykształcenie, styl życia (w tym zwłaszcza sposób odżywiania), uwarunkowania środowiskowe. Większość badań potwierdza, że tam, gdzie żyje więcej miłośników książek, poziom życia, a co za tym idzie – długość życia, są na wyższym poziomie.

Należy pamiętać, że badania czytelnictwa są prowadzone stosunkowo od niedawna, w dodatku według rozbieżnych metodologii (zwykle opierają się na deklaratywnych i trudnych do zmierzenia podstawach), co wpływa na ich rzetelność. Faktem jest natomiast, że średnia długość życia na świecie systematycznie wzrasta od dziesięcioleci – w ostatnim czasie najszybciej w Afryce, ale tam najwięcej było do nadrobienia. Czy więc żyjemy dłużej, bo czytamy, czy może raczej żyjemy dłużej po to, aby czytać jeszcze więcej? W końcu nie bez przyczyny mówi się, że apetyt rośnie w miarę jedzenia, a regularni czytelnicy raczej nie porzucają swojego hobby.

Książki to samo zdrowie

Wniosek wysnuty przez naukowców z Yale daje nam solidne podstawy, by sądzić, że miłośnicy literatury żyją dłużej od osób, które po książki sięgają sporadycznie lub wcale, ale warto pamiętać o tym, że na długość życia wpływa bardzo wiele rozmaitych i wzajemnie na siebie nachodzących czynników. Bardzo trudno z badań na stosunkowo niedużych grupach wysnuwać daleko idące, globalne wnioski. Z całą pewnością jednak czytanie jest jednym z najlepszych ćwiczeń naszych mózgów i pozytywnie przyczynia się do naszego rozwoju w różnych obszarach. A zatem czytajmy książki, na zdrowie!

Wszystkim czytelnikom życzymy długiego życia i korzystania z lubimyczytać.pl!

Fot. otwierająca Pixabay.com (Comfreak)

[jj]