Jeden z najważniejszych artystów w historii świata, biegle poruszający się w różnych dziedzinach kultury i nauki. Geniusz zdecydowanie przekraczający swoją epokę. Konstruktor, malarz, rzeźbiarz, wynalazca. Po prostu: Leonardo da Vinci, jeden z symboli renesansu.

Człowiek renesansu

Spod jego pędzla wyszła obdarzona tajemniczym uśmiechem Mona Lisa, to jemu zawdzięczamy mediolańską „Ostatnią wieczerzę” i „Damę z gronostajem”, będącą perłą Muzeum Narodowego w Krakowie. Ogromne znaczenie dla historii kultury ma jego „Człowiek witruwiański”, przedstawiający wpisaną w okrąg i kwadrat nagą postać męską. Da Vinci poszukiwał za jego pomocą praw proporcji rządzących światem i kosmosem oraz wysnuł wniosek, że to właśnie koło i kwadrat stanowią podstawę wszelkich konstrukcji. Efekty tego wnioskowania widać w jego dalszych pracach, zwłaszcza konstrukcyjnych i inżynieryjnych.

Na mediolańskim dworze Ludwika Sforzy włoski wizjoner i artysta miał okazję prowadzić badania z zakresu inżynierii wojskowej i cywilnej, balistyki, architektury, akustyki, optyki i statyki. Były to prace zarówno praktyczne, związane z konkretnymi mu zadanymi problemami, jak i teoretyczne, w których zastanawiał się nad zależnościami związanymi z ruchem, ciałami, ciężarami i działającymi siłami. Da Vinci projektował maszyny tkackie, prasy i mechaniczne krosna, jak również prowadził prace nad zbadaniem czy możliwe jest zaprojektowanie kilkupoziomowego miasta (w XV wieku!). Jedną z jego wielkich fascynacji było również stworzenie człowiekowi możliwości latania. Z pasją analizował latające zwierzęta: owady, ptaki, nietoperzy. Wśród opisywanych przez niego wynalazków znajdziemy protoplastów helikoptera (w którym wirnik miała wprawiać w ruch czwórka mężczyzn), spadochronu i lotni. Tę ostatnią udało się według jego projektu odtworzyć; w 2002 roku mistrzyni lotniarstwa Judy Leden została pierwszym oblatywaczem lotni według pochodzącego sprzed ponad 500 lat projektu Leonarda da Vinci.

Gdzie szukać notatek Leonarda da Vinci?

Wszystkie swoje pomysły i projekty, analizy i przemyślenia da Vinci skrzętnie notował. Dzisiaj do tych notatek możemy zajrzeć, oczywiście, dzięki Internetowi. Jeden z największych udostępnionych zbiorów to ten znajdujący się w British Library. Londyńska biblioteka jako pierwsza zajęła się digitalizacją spuścizny po artyście. Składający się z 283 kart (50 zeskanowych stron) Kodeks Arundel to zapiski z 40 lat pracy Leonarda. Znajdują się w nich notatki dotyczące geometrii, a także liczne projekty wynalazków. Wiele z nich zostało opatrzonych objasniającymi opisami – należy ich szukać na stronach projektu „Turning page”.

Największym zbiorem online jest Kodeks Atlantyki – zbiór notatek Leonarda da Vinci, który powstał w latach 1489-92 – zeskanowany i udostępniony na interaktywnej stronie internetowej przez The Visual Agency. Kodeks zawiera informacje – notatki, szkice i projekty – z różnych dziedzin, w tym z matematyki, geometrii, botaniki, achitektury.

Swoje zbiory udostępniło również Victory & Albert Museum. W jednym z najbardziej szanowanych londyńskich muzeów znajduje się datowany na lata 1487-90 Kodeks Forster. Podzielona na trzy części praca porusza tematy dotyczące skomplikowanych urządzeń hydraulicznych (w tym śrub Archimedesa), ale nie tylko; znajdują się w nim również rozliczne studia do pomników, rzeźb i budowli, sentencje moralne, a nawet... projekty kapeluszy i wstążek.

W waszyngtońskim Air and Space Museum możemy za to naleźć „Traktat o locie ptaków”, funkcjonujący również pod angielskim tytułem Codex on the Flight of Birds, zawierający bogate analizy dotyczące grawitacji, sposobu poruszania się ptaków, jak również pierwsze szkice dotyczące latających machin.

Założyciel Microsoftu i notatki niedostępne online

Jednym z niedostępnych szerszej publiczności zbiorów notatek Leonarda da Vinci jest Kodeks Leicester. Zawiera on m.in. rysunki i szkice na temat oświetlenia – słońca, ziemi i księżyca. I chociaż w jego posiadaniu jest Bill Gates (założyciel Microsoftu nabył go w 1994 roku), to miliarder nie zdecydował się udostępnić jego treści online.

Przeglądając internetowe zbiory notatek Leonarda da Vinci należy pamiętać, że włoski artysta używal pisma lustrzanego, co może nastręczać problemów przy ich prawidłowym odczytywaniu. Domniemuje się, że ten nietypowy sposób zapisu był spowodowany tym, że leworęczny da Vinci nie chciał rozmazywać atramentu, przesuwając dłonią po zapisanych już kartach.

Zainteresowanym spuścizną Leonarda da Vincy przypominamy, że na rynku dostępna jest licząca 800 stron publikacja poświęcona wybitnemu artyście. Biografia „Leonardo da Vinci” pióra Waltera Isaacsona była nominowana w Plebiscycie Książka Roku 2019, a czytelnicy seriwsy lubimyczytać.pl wystawili jej średnią ocen 8,0 / 10. 

[aj]