Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Za mną dwie książki o ojcach napisane przez dwóch wybitnych pisarzy: Miljenko Jergovica („Ojciec”) i Martina Pollacka („Śmierć w bunkrze”). Obaj autorzy prowadzą pasjonujące literackie śledztwa, szperają w dokumentach, wpatrują się w fotografie i odwiedzają różne miejsce, aby ustalić, co właściwie przeżyli i jacy naprawdę byli ich ojcowie. Chcą rozliczyć się z ojcami oraz z całą epoką, którą reprezentowali, rozliczyć się i ostatecznie pożegnać, zamknąć ten rozdział w życiu związany z relacją z ojcem, a także – z bolesną szczerością – ujawnić różne fakty np. powiązania ojców z nazizmem, nacjonalizmem i komunizmem, ruchami, które wstrząsnęły światem w latach przedwojennych, wojennych i powojennych. W rzeczywistości relacje ojciec-syn prawie nie istniały. Doktor Jergovic, doskonały chorwacki lekarz – specjalista od białaczek, nigdy nie opowiedział o swoim życiu (np. o tym, jaką rolę pełnił w partyzantce Tity), starannie unikał głębszych rozmów i nie odpowiadał na natarczywe pytania syna. „Wszystko, co wiem, opowiedzieli mi inni” pisze Miljenko Jergovic.
Adwokat i wysoki rangą oficer SS Gerhard Bast to zbrodniarz wojenny, którego śmierć (w 1945 roku) okrywa tajemnica. Martin Pollack, jego syn, nie miał możliwości poznać ojca (był za mały, gdy ojciec zginął). Co ważniejsze – nie dotarł do prawie żadnych wspomnień rodzinnych o ojcu. Na temat przeszłości w tej rodzinie się milczało. Pollack, z dociekliwością najlepszego śledczego, ze szczątków zachowanych informacji, odtwarza historię życia ojca. Jest wobec niego bezlitosny, a jego proza jest chłodna jak relacja z procesu sądowego. Sędzią jest własny syn, który wziął w cugle własne emocje. Same fakty i dokumenty, samo śledztwo – proces dochodzenia do (przybliżonej) choćby prawdy – mówią za siebie, czuć pasję i determinację pisarza. Taka proza jest zresztą charakterystyczna dla Pollacka – podobny ton ma książka „Ojcobójca”.
Miljenko Jergovic pisze inaczej – jego książka to raczej esej, pełen refleksji, wnikliwych analiz historycznych, emocjonalnych ocen. W przeciwieństwie do większości swoich rodaków, jak twierdzi pisarz, czuje imperatyw żeby historię poznawać, analizować, rozumieć i wyciągać z niej wnioski, historię należy „odfałszować” – nie można milczeć, „żeby z tego fałszu nie powstały nowe, jeszcze potworniejsze przerzuty przeszłości”. Obie lektury to pasjonujące śledztwa, odważne, wnikliwe, odkrywcze (zwłaszcza dla takiego jak ja czytelnika, który nie jest znawcą historii).

Za mną dwie książki o ojcach napisane przez dwóch wybitnych pisarzy: Miljenko Jergovica („Ojciec”) i Martina Pollacka („Śmierć w bunkrze”). Obaj autorzy prowadzą pasjonujące literackie śledztwa, szperają w dokumentach, wpatrują się w fotografie i odwiedzają różne miejsce, aby ustalić, co właściwie przeżyli i jacy naprawdę byli ich ojcowie. Chcą rozliczyć się z ojcami oraz z...