José Donoso

"Plugawy ptak nocy" jest mroczną powieścią o przytułku dla niepotrzebnych ludzi: starych służących i sierot. Stałym tłem książki są rozkład, odrzucenie i śmierć. W treści aż roi się od niepokojących postaci i symboli, nierzadko pochodzących z południowo-amerykańskich legend. Mówi się, że człowiek w obliczu śmierci przypomina sobie całe życie. Podobnie starzy ludzie mają tendencję do rozpamiętywania przeszłości. I na tej samej zasadzie, w obliczu ostatecznego finału główny bohater książki, głuchoniemy pomocnik i stróż w przytułku, cofa się w przeszłość, aby opowiedzieć historię swojej młodości. Czy jego fantasmagoryczne wizje faktycznie mają pokrycie w rzeczywistości? Czy wynaturzony i oszpecony syn dziedzica istniał naprawdę? Czy istniał demoniczny lekarz, który okaleczył bohatera? Co stało się z pięknym majątkiem ziemskim zmienioną w mroczną, odciętą od świata posiadłość? Równolegle ze wspomnianiami głównego (choć nie jedynego) narratora toczy się zwykłe życie w mrocznym domu opieki. Czy można nazwać je jednak zwykłym? Codzienność przerywa wieść o niepokalanym poczęciu dziecka przez jedną z wychowanek. Czy jednak niepokalane albo jakiekolwiek poczęcie rzeczywiście miało miejsce? Przez całość książki przewija się masa tajemnic i zagadek. Odpowiedzi na nie można szukac zarówno w tajemnicy wiary i świętości jak i w świecie demonów i szaleństwa. Kluczem do treści, choć z pewnością nie jedynym, jest moim zdaniem opowiedziana na początku legenda o świętej dziedziczce i demonicznej wiedzmie. Przez całą powieść przewija się motyw cienkiej granicy pomiędzy świętością a z złem i zbrukaniem. Zakończenie wstrząsnęło mną. Scena wywożenia staruch w nieznanym kierunku przez elegancko ubranych księży była wstrząsająca. Nakaz, aby zostawiły swoje rzeczy, bowiem tam gdzie jadą, nie będą już potrzebne, prześladował mnie jeszcze długo po zamknięciu książki.