W południowej części Williamsburga na Brooklynie żyje wspólnota satmarskich chasydów, słynąca z przestrzegania wyjątkowo restrykcyjnych zasad. Jej członkowie starannie pielęgnują swoją kulturową odrębność. Mieszkają w Ameryce, ale nie zamierzają się asymilować - noszą tradycyjne stroje, nie mówią po angielsku, lecz w jidysz, a swoje liczne potomstwo wychowują zgodnie z nakazami Tory.

W takiej społeczności dorastała Deborah Feldman, która nigdy nie potrafiła całkowicie podporządkować się surowym regułom. W końcu postanowiła porzucić wspólnotę, by zapewnić synowi możliwość swobodnego wyboru życiowej ścieżki. Zdecydowała też opowiedzieć swoją historię - „Unorthodox” to przejmujące świadectwo życia w niewoli religijnych dogmatów.

Jako młoda dziewczyna Feldman potajemnie zdobywała i poznawała „nieodpowiednie” lektury. Może właśnie im zawdzięcza swój doskonały warsztat, który sprawia, że „Unorthodox” czyta się z rosnącym zainteresowaniem, choć od początku wiadomo, jak ta historia się zakończy. Autorka opisuje swoje doświadczenia z godną podziwu szczerością, nie pomija wyjątkowo intymnych szczegółów - takich, którymi wielu ludzi nie potrafiłoby podzielić się nawet z najbliższymi. Oczywiście sporo możemy dowiedzieć się również o chasydzkich zwyczajach i obrzędach.

Opowieść Feldman ma wyraźny wydźwięk feministyczny. I nic w tym dziwnego – religijny fanatyzm, bez względu na to, jakiego dotyczy wyznania, zawsze ze szczególną siłą uderza w kobiety, ogranicza ich prawa, nadaje im status istot, które powinny się podporządkować, słuchać, milczeć. W społeczności satmarskich Żydów nie ma miejsca na kobiece aspiracje - chyba że dotyczą one prowadzenia domu i wychowywania dzieci. To świat, w którym kobieta nawet latem musi szczelnie zakrywać swoje ciało, przez dwa tygodnie w miesiącu uważana jest za nieczystą, a o tym, że ma pochwę, dowiaduje się dopiero na krótko przed zawarciem aranżowanego małżeństwa. Trudno uwierzyć, że wszystko, o czym pisze autorka, to nie zamierzchła przeszłość, ale smutna rzeczywistość, której stawiają czoła kolejne pokolenia.

„Unorthodox” mocno wybrzmiewa w głowie czytelnika, rodzi pytania, na które nie ma prostej odpowiedzi. To inspirująca opowieść o odwadze, dojrzewaniu do walki o wolność, o potrzebie życia na własnych zasadach - jedna z tych książek, które pozostawiają po sobie trwały ślad.

Małgorzata Pawlak