Zdaje się, że dawno minęły czasy dydaktycznych książek dla dzieci. Dzisiaj literatura dziecięca najczęściej traktuje o fantastycznych przygodach lub niezwykłej codzienności, a morał raczej przemyca się między wierszami. Beth Hautala swoją najnowszą powieścią przełamuje tę tendencję.

Olivia jest specjalistką od znajdowania zgubionych rzeczy – dostrzega najdrobniejsze poszlaki, podąża zostawionym śladem, potrafi odtworzyć „ostatnią drogę” zaginionego przedmiotu. Jak sama mówi, spora w tym zasługa jej starszego brata, dzięki któremu nauczyła się spostrzegawczości, uważności i empatii. Ponieważ Jacob ma autyzm i jednym z jego sposobów radzenia sobie ze skomplikowaną rzeczywistością jest dzielenie każdego zjawiska lub problemu na kawałeczki. Choć Olivia kocha brata i niemało mu zawdzięcza, zaczyna coraz wyraźniej odczuwać, że całe jej życie jest podporządkowane jemu – tego nie można robić, bo Jacob się zdenerwuje, to trzeba powiedzieć, by Jacob się nie zdenerwował. Dla dorastającej dziewczynki ta sytuacja staje się trudna do zniesienia. Chciałaby w końcu zrobić coś sama tylko dla siebie i nie przejmować się tym, jak zareaguje na to brat.

Narracja prowadzona z perspektywy Olivii daje bardzo dobry wgląd w jej psychikę. Autorka zręcznie i przekonująco odmalowuje emocje szarpiące dziewczynką stojącą przed możliwością spełnienia swojego marzenia. Równie wiarygodnie przedstawia jej reakcje w różnych sytuacjach i motywacje działań, wszystko ma solidne podstawy psychologiczne. Łatwo utożsamić się z bohaterką i razem z nią przeżywać kolejne wydarzenia. Olivia jest zwykłą dziewczynką, która próbuje radzić sobie z codziennością i problemami wynikającymi z posiadania autystycznego brata. Często popełnia przy tym błędy, które stara się potem naprawić. Hautala bardzo dobrze opisała proces dojrzewania i uczenia się siebie, a także bliskich osób. Bo to nie jest tylko historia Olivii. W tle wyraźnie rysują się postacie rodziców i Jacoba. Każde z nich przechodzi swoistą drogę przemiany.

„Struś oraz inne zguby” jest w gruncie rzeczy studium rodziny autystyka. W bardzo przystępnej formie pokazuje, jak wygląda życie w niemal każdym aspekcie podporządkowane jednej osobie, z którą trudno się porozumieć i której reakcji nie sposób przewidzieć. Jednocześnie podpowiada, jak można sobie z tym radzić. Grantowie nie są przykładem rodziny idealnej, autorka pozwala im popełniać błędy i na własną rękę szukać rozwiązań (nie zawsze odpowiednich). Dzięki temu powieść nabiera rzeczywistego wymiaru, a postacie wzbudzają empatię i współczucie, co jest cenne nie tylko dla młodego czytelnika.

Olivia w ciągu paru wakacyjnych miesięcy uświadamia sobie kilka bardzo ważnych rzeczy – przede wszystkim, że normalność, za którą tak bardzo tęskni, naprawdę nie istnieje. Uczy się lepiej rozumieć brata, rozmawiać z rodzicami i wyrażać swoje potrzeby. Myślę, że każdy czytelnik wyciągnie z jej nauki coś dla siebie, także dorośli. Niektóre przemyślenia mogą wydać się naiwne bądź egzaltowane, jednak z perspektywy dziecka dojrzewającego i mierzącego się ze skomplikowanym światem są bez wątpienia istotne.

Książka z uwagi na język i sposób prowadzenia narracji kojarzy mi się z klasycznymi powieściami dla dzieci, najbardziej z „Anią z Zielonego Wzgórza”. Olivia ma sporo wspólnego z Anią – obie popełniają błędy i wyciągają z nich nauczkę, są wrażliwe i szczerze kochają najbliższych. Myślę, że „Struś...” może stać się dla dzieci tym, czym powieści Montgomery były dla ich rodziców.

Ewa Jemioł