(2022)
[Cults: Inside the World’s Most Notorious Groups and Understanding the People Who Joined Them]

„Lektura obowiązkowa dla każdego prawdziwego fana true crime, oparta na popularnym podcaście Cults”*. Manipulatorzy, psychopaci, szarlatani, dewianci i sadyści – zabójcze potwory, żerujące na ludzkim lęku, naiwności, zagubieniu i słabości – a także jednostki doświadczone traumą, chore umysłowo, ciągnące za sobą podobnych straceńców.

„W kolejnych [dziewięciu] rozdziałach [prezentujących dziewięć historii] czytelnik będzie mógł prześledzić podobieństwa w sposobie, w jaki przywódcy sekt przez dekady przyciągali i uwodzili swoich zwolenników, i zaobserwować, jak niemal całkowita kontrola nad innymi doprowadziła ich do przesuwania granic, a następnie – z nudy, z sadystycznej ciekawości lub dlatego, że sami zaczęli wierzyć we własne fantazje – do przekraczania tych granic i roszczenia sobie praw do posiadania boskiej władzy nad życiem i śmiercią” (str. 6).

I: Charles Manson (1934-2017) [USA]

II: Adolfo Constanzo (1962-1989) [USA/Meksyk]

III: Osho vel Bhagwan Shree Rajneesh (1931-1990) [Indie/USA]

IV: Jim Jones (1931-1978) [USA]

V: Roch Thériault (1947-2011) [Kanada]

VI: David Koresh, wł. Vernon Howell (1959-1983) [USA]

VII: Keith Raniere (1960) [USA]

VIII: Credonia Mwerinde (1952) [Uganda]

IX: Marshall Applewhite (1931-1997) [USA]

„Chociaż przebieg ich życiorysów jest znany, a fakty dotyczące ich występków praktyczne raz na zawsze ustalono, to jednak w każdej z tych historii wciąż tkwi jakaś tajemnica” (str. 7).

______________________
* „Based on the hit podcast Cults, this is essential reading for any true crime fan” (https://www.amazon.com/Cults-Inside-Worlds-Notorious-Understanding/dp/1982133546).
Autorzy: „Max Cutler oraz Kevin Conley”, ten pierwszy to amerykański podcaster i przedsiębiorca (1990), drugi jest ghostwriterem.

•

Głównie znane sprawy, przewałkowane już na wszelkie możliwe sposoby, w starych i nowych mediach. Teksty bardzo lekkie (choć nierzadko dotyczące spraw makabrycznych), w całkiem udanym tłumaczeniu Kamili Jensen*. Zebrano tu najważniejsze informacje w skróconej, przystępnej formie, a ponadto dodano komentarze psychologiczne.

W dwóch miejscach doszło do istotnych pomyłek merytorycznych, tu i tam trafiają się drobne błędy narracyjne lub techniczne, ale nie obniża to wartości książki (7.5/10).

Zbiór pomija wiele innych, niesławnych grup, które również zaznaczyły się w historii. W zestawieniu zabrakło scjentologów, nie ma ruchów z Azji i Europy, Rosji, która jest zagłębiem takich osobliwości (i to od stuleci)**… Nawet się o nich nie wspomina, tak jakby nie zaistniały.

______________________
* Trafiają się fragmenty, które zdradzają że obcujemy z przekładem.
** Polecam książki Jędrzeja Morawieckiego (1977) oraz „Cień ponurego Wschodu” (1923) Ossendowskiego (1878-1945).

•

„W ciągu kolejnych miesięcy po zabójstwach [grupy Mansona z ‘69] termin »sekta« zyskał nowe, przerażające znaczenie, po części dlatego, że straszliwa natura zbrodni wymagała całkiem nowego słownictwa. Do tamtego momentu pojęcie to odnosiło się zazwyczaj do odłamów religijnych, których system wierzeń różnił się od systemu tradycyjnych religii […]. Już wcześniej istniały sekty będące odłamami buddyzmu, judaizmu, islamu czy chrześcijaństwa i większość z nich nie uważano za z natury szkodliwe czy niebezpieczne” (str. 16-17) – powszechne, pierwotne rozumienie terminu sekta zatraciło pierwotny charakter, i jeśli ktoś nie interesuje się antropologią, nie jest religioznawcą, może mu to umykać, dlatego dobrze że to skonstatowano.

Sekty i religie różni tylko skala działalności oraz liczba członków, pierwsi chrześcijanie, skupieni wokół Pawła, byli sektą względem judaizmu, praktykującą new age swoich czasów. Byli zwalczani, jako problematyczni wywrotowcy, a kiedy stulecia później Konstantyn zwany Wielkim wziął wszystkich za mordę, zlecił ustalić kanon i dokonać uporządkowania (ujednolicenia) – sami zabrali się za dyskryminację innych kultów.

•

„Kto nie jest ze Mną, jest przeciwko Mnie” (Mt, 30), czyli:
APOKALIPTYCZNA SEKTA CHRZEŚCIJAN

- stworzona przez cierpiącego neurologicznie – lub chorego psychicznie – Szawła z Tarsu*, który dokłada wszelkich starań aby z reformy judaizmu (tudzież zwykłej potrzeby odświeżenia, dodania czegoś od siebie w ramach istniejącej religii) utworzyć atrakcyjne, śródziemnomorskie New Age dla Greków i Rzymian (!)
a) św. Paweł odrzuca tradycje hebrajskie (takie jak obrzezanie, ablucje, wymóg koszerności itd.)
b) zamiast w aramejskim, lingua franca Bliskiego Wschodu, działa w grece (tj. języku swojej klasy społecznej, ówczesnej inteligencji i wschodniej części imperium)

- jej członkowie wieżą, że koniec świata jest bliski, i zajdzie jeszcze za ich życia (patrz: cały Nowy Testament, z grande finale w Apokalipsie św. Jana)

- chcą cierpieć i umierać za swoją wiarę (na wzór ubóstwionego lidera)

- jeśli mają do tego sposobność, prześladują innowierców (niszczą pogańskie świątynie, posągi, przedmioty sakralne, zwoje)

- biblijny Jezus, zachęca do poluzowania rodzinnych więzi – zerwania z domem i rozpoczęcia nowego życia (tak samo jak bohaterowie książki):

„Każdy, kto by opuścił domy albo braci, albo siostry, albo ojca, albo matkę, albo dzieci, albo rolę dla imienia mego, stokroć tyle otrzyma i odziedziczy żywot wieczny” (Mt 19,29) – nęci literacki Chrystus.

„Nie mniemajcie, że przyszedłem, by przynieść pokój na ziemię; nie przyszedłem, by przynieść pokój, ale miecz. Bo przyszedłem poróżnić człowieka z jego ojcem i córkę z jej matką, i synową z jej teściową. Tak to staną się wrogami człowieka domownicy jego. Kto miłuje ojca albo matkę bardziej niż mnie, nie jest mnie godzien; i kto miłuje syna albo córkę bardziej niż mnie, nie jest mnie godzien” (Mt 10, 34-37) – czy takie teksty sadzi mądry, miłujący mędrzec – syn boży i zbawiciel – czy toksyczny, samozwańczy guru, który chce wywrócić świat do góry nogami?

„Przyszedłem rzucić ogień na ziemię i jakże bardzo pragnę, żeby on już zapłonął [...] Czy myślicie, że przyszedłem dać ziemi pokój? Nie, powiadam wam, lecz rozłam. Odtąd bowiem pięcioro będzie rozdwojonych w jednym domu: troje stanie przeciw dwojgu, a dwoje przeciw trojgu; ojciec przeciw synowi , a syn przeciw ojcu; matka przeciw córce, a córka przeciw matce; teściowa przeciw synowej, a synowa przeciw teściowej” (Łk 12, 49-53).

„Do drugiego zaś rzekł [Jezus]: Pójdź za mną! A ten rzekł: Pozwól mi najpierw odejść i pogrzebać ojca mego [który właśnie zmarł]. Odrzekł mu: niech umarli grzebią umarłych swoich, lecz ty idź i głoś Królestwo Boże. Powiedział też inny: Pójdę za Tobą, Panie, pierwej jednak pozwól mi pożegnać się z tymi, którzy są w domu moim. A Jezus rzekł do niego: Żaden, który przyłoży rękę do pługa i ogląda się wstecz, nie nadaje się do Królestwa Bożego” (Łk 9, 59-62).

„Ktoś inny spośród uczniów rzekł do Niego: «Panie, pozwól mi najpierw pójść i pogrzebać mojego ojca!». Lecz Jezus mu odpowiedział: «Pójdź za Mną, a zostaw umarłym grzebanie ich umarłych!»” (Mt 8, 21-22).

„A szły z Nim wielkie tłumy. On odwrócił się i rzekł do nich: Jeśli kto przychodzi do mnie, a nie ma w nienawiści swego ojca i matki, żony i dzieci, braci i sióstr, nadto i siebie samego, nie może być moim uczniem” (BT, Łk 14, 25-26).

Tak drodzy chrześcijanie, byliście sektą. Pierw w ramach judaizmu, a potem, po przeróbkach Pawła – który dostosował się do oczekiwań szerszego grona odbiorców – internacjonalistyczną (w ramach synkretycznych trendów Imperium Romanum, powszechnych i pożądanych). To co różni sektę od religii, to zaledwie skala**. Innych różnic nie ma.

„Strzeżcie się żarliwych fanatyków podążających za charyzmatycznym przywódcą, który obiecuje rychły koniec” (str. 260).

______________________
* „[…] neurolog Olivier Sacks [1933-2015] opisał takie omamy [tj. halucynacje ekstatyczne] jako »nagłe odczucie błogości lub uniesienia i poczucie, że zostało się przeniesionym do nieba (…). Halucynacje ekstatyczne mają prawie zawsze zabarwienie mistyczne, religijne lub seksualne«. To jedynie przypuszczenie, ale wielu psychologów – łącznie z Sacksem – pisało o roli napadów ekstatycznych w religii. Jedna z teorii mówi, że przyczyną wizji niektórych z bardziej wpływowych postaci religijnych – od biblijnego Pawła, przez Joannę d’Arc, po wczesną Ellen G. White, Adwentystkę Dnia Siódmego – mogła być padaczka skroniowa” (str. 265-266).
** Chrześcijanie to zaledwie 32% światowej populacji (2,2 mld, stan na 2011, https://pl.wikipedia.org/wiki/Chrze%C5%9Bcija%C5%84stwo [po przeszło dekadzie jest nas niestety o miliard więcej]). Także wbrew temu co się niektórym wydaje, chrześcijaństwo nie jest normą ani podstawą moralną dla większości mieszkańców planety Ziemia. A tak na marginesie: „Kościół [katolicki] oferował bezpieczeństwo, stabilny dochód dobrowolnie płacony przez wiernych, strukturę władzy, […] i zasłonę moralną dla wszelkich możliwych przestępstw” (str. 369) – sad, but true.

•

„Główną motywacją lidera sekty religijnej jest osiągnięcie samozadowolenia, i to na jak największą skalę. Nieważne, jakie poglądy polityczne czy religijne wyznają przywódcy sekt, jakich nauk moralnych udzielają i jak namiętnie mówią – wszystko to jest jedynie środkiem do celu. Charyzmatyczni guru odwracają się od swoich zasad, jeśli tylko mogą czerpać z tego korzyść. W gruncie rzeczy przestrzegają tylko jednej zasady: »Biorę to, czego chcę, bez względu na to, co muszę powiedzieć by to dostać«” (str. 174).

„Jednym z powodów, dlaczego biografowie przywódców sekt tak bardzo fascynują czytelników, jest fakt, że guru stanowią niewiarygodny przykład skrajności ludzkich zachowań. Możliwe, że jeśli przyjrzymy się dzieciństwu tych postaci, dostrzeżemy siły, które zrobiły z nich monstra, a nawet odczujemy współczucie: Charles Manson patrzący, jak jego ukochaną matkę zabiera policja; Adolfo de Jesús Constanzo żyjące we wstydzie, próbujący wykroić mały skrawek ładu w obskurnym domu; i wreszcie Vernon Wayne Howell, później David Koresh, porzucony, bity dyslektyk nawiedzany przez wizje, starający się znaleźć w życiu coś, dzięki czemu będzie lepiej pasował do otoczenia” (str. 293-294).

•

BONUS VIDEO

Sekty - liderzy i ofiary [2023, omówienie książki, rozmawiają Stanisław Obirek i Artur Nowak]
https://www.youtube.com/watch?v=UzfMrZixMRU

KUMARÉ. GURU DLA KAŻDEGO [Kumare: A True Film About a False Prophet] (2011)
Film dokumentalny prezentujący ciekawy eksperyment Vikrama Gandhiego, mężczyzny podającego się za mistyka.

AGORA (2009)
Film fabularny o życiu Hypatii, uśmierconej przez chrześcijański motłoch w V wieku w Aleksandrii. Choć to już po decyzjach Konstantyna i dekrecie Teodozjusza, chrześcijaństwo nadal się kształtuje: jest dużą sektą terroryzującą pogan, niszczącą świątynie i dorobek intelektualny antyku. Nie wszystko co pokazano w filmie odpowiada realiom historycznym, ale duch epoki został oddany prawidłowo.

•

„Zanim się obejrzeliśmy, mieszkała w naszym domu i zakładali razem [z ojcem] sektę” (str. 383)*.

Moje „ulubione” grupy to Niebo pana Bogdana „Nie” Kacmajora, japońska Najwyższa Prawda i Anioły Nieba z Czech (ci ostatni mają bajerancką stronę internetową: http://www.anioly-nieba.pl/**).

______________________
* Wbrew pozorom, nie jest to fragment z „Trudnych spraw” czy „Ukrytej prawdy”.
** Ciężko uwierzyć, że to jest na poważnie. Otwiera ją przesłanie „KOCHAJCIE SIĘ I LUBCIE SIĘ”, a im dalej tym lepiej: „ŃIEBIANSCY PRZYJACIELE / AŚTAR ŚERAN / PAN JEZUS CHRYSTUS / PROMIENIUJCIE MIŁOŚĆ / PTAAH / Wam i rzeczom chcą jaszczurki z piekła niebawem WPROWADZAĆ CHIPY aby z was byli niewolnicy ! UWAGA / Rozwiązanie: Petycja - Nieniechajmy sobie wprowadzać chipy!” (http://www.anioly-nieba.pl/polski/img_2500/obr2900_pl.jpg) – pisownia oryginalna. Pewne podobieństwa wykazuje ruch raeliański (https://pl.wikipedia.org/wiki/Raelizm), też niezła jazdka. (Generalnie uważam, że najfajniejsze sekty to te, które mają motyw UFO i bezcielesnych, międzygwiezdnych podróży. Jeśli nie ma elementu bioinżynierii połączonego z charyzmatycznym przekazem samozwańczego kontaktowa, który wie to i owo o piramidach oraz latających spodkach, szarakach, reptilianach oraz tzw. nordykach, to w moim odczuciu jest raczej nudo i nie ma w ogóle sensu takiej grupy zakładać [To był sarkazm]).

•

UWAGI (wyd. I, 2023):

Cults: Inside the World’s Most Notorious Groups and Understanding the People Who Joined Them
(Kulty/Sekty. Wewnątrz najbardziej niesławnych grup świata – próba zrozumienia tych, którzy weszli w ich szeregi)

WSTĘP: str. 9 – trampkach Nike (to nie były trampki).

ROZDZIAŁ I (Manson): nie dowiadujemy się z czego żyli członkowie The Family, możemy się tego tylko domyślać. Nie pada ani razu nazwa Beverly Hills, a tam doszło do zabójstwa żony Polańskiego i Wojciecha Frykowskiego. Nie stwierdzono też wyraźnie jakie były okoliczności śmierci Mansona, ani kiedy do tego doszło. Str. 62 – Bractwo Aryjskie (Aryan Brotherhood) nie jest sektą, dlatego określenie „wyznawca”, użyte tutaj chyba w przenośni, nie jest adekwatne. Ciekawostka: Wojciech Frykowski (1936-1969) był dziadkiem znanej niegdyś celebrytki – Frytki (Agnieszki Frykowskiej) – rozpoznawalnej dzięki udziale w Big Brotherze i pamiętnej scenie seksu w jacuzzi z uczestnikiem o pseudonimie Ken (co miało miejsce ponad dwie dekady temu, w 2002). (Dziś Frykowska nazywa się inaczej, i jak sama deklaruje popadła w dewocję, co skonfundowało nawet Cejrowskiego, który dawniej babkę szkalował).

ROZDZIAŁ II (Constanzo): str. 68 i kolejne – Adolfo staje się w narracji Adolfem (bez „o”); str. 69 – „Jej [tj. Delii] zdanie stało w sprzeczności z zeznaniami zwolenników Adolfa i dawnych sąsiadów Delii” (wtrącenie w nawiasie kwadratowym moje, w takiej sytuacji wiadomo o czyich sąsiadów idzie, i „Delii” na końcu można pominąć); „[…] palo Mayombe – główną religią Kubańczyków i Haitańczyków […]” – główną religią Kuby jest katolicyzm, w Haiti zadeklarowana większość to chrześcijanie, ale istotną rolę odgrywa voodoo (wg Wikipedii 2,1% społeczeństwa, ale nie wydaje się to pokrywać z faktami); str. 75-76 – potwierdzi to każdy właściciel psa czy kota, zwierzęta mają swoje charaktery, mają swoją osobowość, ale termin OSOBA zarezerwowany jest dla ludzi (niezależnie od gatunku, a ponadto bogów, kosmitów, a także hobbitów itd., ale nie dla zwierząt); str. 89 – „23 marca 1988 roku Sara pojechała do Meksyku […]” – zapewne chodzi o Miasto Meksyk (stolicę), ewentualnie interior (Matamoros, miasto Sary, leży na terenie Meksyku), str. 101-102 – Adolfo Constanzo, z racji miejsca urodzenia, także miał obywatelstwo USA (?); str. 125 – dalej (daleko?).

ROZDZIAŁ III (Osho): str. 130 – brak tłumaczenia w nawiasie kwadratowym (tj. niekonsekwencja względem innych tytułów przytaczanych w tekście); str. 157 – Niemniej (do skasowania).

ROZDZIAŁ IV (Jones): str. 162 – rejonie (dzielnicy?); str. 168/171 – błąd narracyjny (powtórzenie informacji odnośnie odwiedzania różnych świątyń); str. 198 – „Zdumiewające, że w oczach Jima Jonesa to wydarzenie było drugorzędne [!] wobec o wiele większego kryzysu […]”, większy kryzys > wydarzenie drugorzędne, tj. było zaskakujące (i dziwne), że zachował trzeźwą ocenę sytuacji (?), a może to pomyłka tłumacza (pierwszorzędne?); str. 199 – całą ósemkę (tu: całej ósemki), kilkoro (tu: kilkorga); str. 217 – ambasady Rosji (wł. ZSRR, to rok ‘78); str. 219 – z zasiłku z opieki społecznej (drugie „z” można pominąć)

ROZDZIAŁ V (Thériault): brakuje szczegółów odnośnie relacji w grupie, całość potraktowano bardzo skrótowo.

ROZDZIAŁ VII (Raniere): str. 311-365 – kłopoty z odmianą nazwiska Raniere (czyt. Ranjer), np. Ranierem (Ranierze?); Ranierego (Raniere’ego/Raniere’a?); Ranieremu (Raniere’owi?) + Clariem (Clarie’em). Przy deklinowaniu zagranicznych imion i nazwisk zasada jest prosta, jeśli ostatnia litera odczytywana jest inaczej niż w polskim, stawiamy apostrof i dodajmy odpowiednią końcówkę. Keith Raniere można niekiedy w ogóle nie odmieniać, np. dopełniacz (kogo, czego?): Keith’a Raniere. Str. 345 – dwukropek zamiast przecinka.

ROZDZIAŁ VIII (Mwerinde): str. 369 – „[…] twierdziła, że objawia jej się Matka Boska. Takie zjawiska były znane jako objawienia maryjne” – żelazna logika; str. 406 – z (w).

ROZDZIAŁ IX (Applewhite): str. 447 – „[…] wyznawcy Wrót Niebios wynajęli siedmiopokojowy dom o powierzchni ponad ośmiuset pięćdziesięciu tysięcy metrów kwadratowych w Ranczo Santa Fe […]” – zapewne dom miał ok. 850 m², a nie 850 000 m²...

(2022)
[Cults: Inside the World’s Most Notorious Groups and Understanding the People Who Joined Them]

„Lektura obowiązkowa dla każdego prawdziwego fana true crime, oparta na popularnym podcaście Cults”*. Manipulatorzy, psychopaci, szarlatani, dewianci i sadyści – zabójcze potwory, żerujące na ludzkim lęku, naiwności, zagubieniu i słabości – a także jednostki doświadczone...