Świetny zapis strasznych czasów, lat 1917 – 1919 autorstwa Zofii Kossak, równie utalentowanej jak jej stryj, dziad i kuzynka (Maria Pawlikowska-Jasnorzewska). Ludzie terroryzowani na przemian przez bolszewików i petlurowców, pogromy najpierw szlachty i inteligencji, później Żydów, znów szlachty… i tak w obłędnym kole przez dwa lata… Czytałam niemal bez wytchnienia, tak wspaniale jest to napisane.
Przy tym, a może nawet przede wszystkim, niesłychanie przenikliwe. Obserwacje i wnioski autorki są tak inteligentne, tak świetnie dociera ona do motywacji stojących za opisywanymi czynami, że podkreśliłam (ołówkiem!) całe fragmenty. Kossak zauważa pozorny paradoks: zrewoltowani chłopi oszczędzali czasem nielubianych i wrednych dziedziców, natomiast szlachetnych i szanowanych – nigdy. Tych mordowali szczególnie okrutnie. Może dlatego, żeby po zniszczeniu ich majątku nie spojrzeć im w oczy? Celnie też wyłapuje absurdy bolszewizmu, ot taki choćby drobiazg, jak polecenie zarekwirowania łódek na potrzeby tworzącego się ruchu pionierów. Mogli te łódki sami zrobić, mogli zlecieć ich zrobienie (pieniędzy, oczywiście „zarekwirowanych”, mieli w bród), ale nawet im to do głowy nie przyszło: zabrać „burżujom” to jedyny pomysł. Niedawno czytałam „Fantomowe ciało króla” Sowy, w której ludzie tacy, jak Kossak, są przedstawieni jako kolonizatorzy. Kossak jest świadoma dawnych grzechów szlachty, ale one w jej czasach były naprawdę dawne i w niczym nie usprawiedliwiały obłędnego okrucieństwa wyzwolicieli ludu. Dla zainteresowanych historią, stosunkami społecznymi i gospodarczymi, psychologią (pyszna analiza typu „napoleonidy”) – lektura obowiązkowa.

Świetny zapis strasznych czasów, lat 1917 – 1919 autorstwa Zofii Kossak, równie utalentowanej jak jej stryj, dziad i kuzynka (Maria Pawlikowska-Jasnorzewska). Ludzie terroryzowani na przemian przez bolszewików i petlurowców, pogromy najpierw szlachty i inteligencji, później Żydów, znów szlachty… i tak w obłędnym kole przez dwa lata… Czytałam niemal bez wytchnienia, tak...