„Do 1991 roku Komunistyczna Partia Związku Radzieckiego, sprawując polityczną kontrolę nad służbami bezpieczeństwa, czasami zdobywała przewagę w odwiecznej rywalizacji z czekistami, czasami przegrywała, a w końcu de facto dobrowolnie, zrzekła się władzy, pozostawiając ją w rękach KGB, które (…) zdołało umieścić swojego szefa, podpułkownika Putina, na stanowisku prezydenta Rosji”.

Dla każdego interesującego się historią komunizmu w Związku Sowieckim nie jest tajemnicą, że zawsze istniało napięcie między partią a służbami bezpieczeństwa. Problem ten występował także w innych krajach komunistycznych. Czy to partia ma rządzić służbami, czy wręcz przeciwnie – ma pełnić wobec nich rolę podrzędną? Jest to bardzo ważne zagadnienie, determinujące sposób sprawowania władzy w państwie. Mając to wszystko na uwadze, byłem bardzo ciekawy lektury książki pod tytułem „Od Dzierżyńskiego do Putina. Służby specjalne Rosji w walce o dominację nad światem 1917–2036”. Ukazała się ona nakładem wydawnictwa Rebis. Jej autorami są Jurij Felsztinski oraz Władimir Popow. Popow służył w KGB, z którego został usunięty w 1991 roku. Felsztinski studiował historię w Moskwie. Biografie autorów wskazują, że mają oni duże rozeznanie w poruszanym przez siebie temacie.

Patrząc na tytuł książki, rzuca się w oczy rok 2036. Skąd taka data? Otóż to właśnie do tego roku Putin – jak sam ogłosił – zamierza być prezydentem Rosji. Czy mu się to uda? Jak wtedy będzie wyglądała Rosja i cały świat?

Recenzowana książka jest bardzo ciekawa. Przynosi wiele nowych informacji i śmiałych hipotez. Autorzy zdają sobie sprawę z tego, że wielu z nich nie można udowodnić. Stawiają jednak odważne pytania, proponując nowe spojrzenie na historię władzy w Związku Sowieckim i Rosji. Ich publikacja składa się z dwóch części. Pierwsza została zatytułowana „Służby bezpieczeństwa państwa w walce o władzę w Związku Radzieckim”. Obejmuje ona okres od powstania rządu radzieckiego do śmierci Andropowa. Już na wstępie została postawiona bardzo mocna teza, że wszystkie książki o historii radzieckiej wydane do 1989 roku są bezwartościowe. Nie zawierają bowiem ani słowa prawdy.

Dla naszych rozważań kluczowa jest data 7 (20) grudnia 1917 roku. To właśnie wtedy powstała słynna Wszechrosyjska Komisja Nadzwyczajna, na czele z Dzierżyńskim. Lenin bardzo potrzebował profesjonalnej tajnej służby. Potrzebował jej do umocnienia swojej władzy, do walki z dawnymi towarzyszami z ruchu rewolucyjnego. Bardzo ciekawe są fragmenty o próbach odsunięcia Lenina od władzy przez służbę, którą sam powołał do istnienia. Czy WCz zlecała zamachy na wodza rewolucji? Komu zależało na usunięciu Lenina? W jaki sposób partia próbowała opanować służby bezpieczeństwa? Czy to możliwe, że Stalin jest odpowiedzialny za śmierć Lenina?

Wielu czytelników może być zaskoczonych sensacyjnymi poglądami prezentowanymi przez autorów. Według nich Stalin również – podobnie jak Lenin – został wyeliminowany przez spiskowców. Dlaczego jednak władzy po nim nie przejął Beria? W jakich okolicznościach partia w 1953 roku przejęła i utrzymała kontrolę nad służbami specjalnymi?

Druga część publikacji opowiada o przejęciu władzy w Rosji oraz utworzeniu imperium narodowego. Oczywiście władzę przejąć miały służby specjalne. Od 1991 roku podejmowały w tym celu wiele prób. Kilka z nich było nieudanych. Jednak w roku 2000 nastąpił spektakularny tryumf bezpieki. Uświadomiono sobie, że aby przejąć władzę w Rosji, wystarczy legalnie zająć tylko jedno stanowisko: prezydenta kraju. Autorzy szczegółowo opisują zabiegi o to, aby odsunąć Jelcyna i umieścić na jego miejscu kandydata służb. W jaki sposób został nim Putin? Skąd się wziął ten nieznany nikomu pułkownik KGB? Jednak to właśnie on – Władimir Putin – spełnił pokładane w nim nadzieje. Został prezydentem Rosji i rozpoczął konsekwentne budowanie „ruskiego świata”. W tym miejscu autorzy posuwają się nawet do stwierdzenia, że stworzył on piątą Międzynarodówkę.

„Od Dzierżyńskiego do Putina. Służby specjalne Rosji w walce o dominację nad światem 1917–2036” to frapujący opis walki służb specjalnych z partią komunistyczną, jaka toczyła się przez kilkadziesiąt lat. Chociaż poszczególne bitwy wygrywała raz jedna, raz druga strona, to rok 2000 przyniósł wielkie zwycięstwo jednej opcji. Nastała era Władimira Putina. Rozpoczęły się rządy FSB.

Recenzowana publikacja jest pozycją obowiązkową dla wszystkich interesujących się historią Związku Radzieckiego i Rosji. Autorzy proponują, abyśmy spojrzeli na historię władzy w tym państwie jak na efekt ciągłej rywalizacji partii i bezpieki. Stawiają przy tym śmiałe hipotezy, które starają się udowodnić. Książka pomaga także zrozumieć współczesną Rosję i poglądy samego Putina. Polecam lekturę, którą czyta się niczym polityczny thriller.

Wojciech Sobański