Sylwetki autora chyba nie ma potrzeby przybliżać czytelnikom. Trudno uwierzyć, że w tym roku Jacek Kaczmarski - „Bard Solidarności”, odznaczony Krzyżem Komandorskim i Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski - skończyłby sześćdziesiąt lat. Ten zbiór jego utworów to najlepszy możliwy prezent urodzinowy i swoisty hołd dla poety.

„Między nami. Wiersze zebrane” to ponad tysiąc stron wierszy, w przeważającej części tekstów piosenek. Trudno nie być pod wrażeniem wielkiej różnorodności poruszanych tematów: są tu oczywiście przede wszystkim wiersze krytykujące sytuację polityczną i przedstawiające ironiczne spojrzenie na smutną rzeczywistość, ale talent i wszechstronność Kaczmarskiego sięgają o wiele dalej, po reinterpretacje motywów literackich, sceny z dawnej i nowszej historii Polski i świata, odniesienia do malarstwa, a nawet do religii. To historia i kultura wyrażona w piosenkach. Ich cechą charakterystyczną są przede wszystkim liczne alegorie, ironiczna krytyka i zaskakujące, mocne puenty.

Trzeba przyznać, że momentami dziwnie jest te utwory czytać, zamiast ich słuchać – do książki należałoby na własną rękę skompletować zestaw płyt. Teksty, które słyszało się kiedyś w wykonaniu Kaczmarskiego, teraz nawet czytane, w głowie brzmią jego głosem. Nie sposób uwolnić się zwłaszcza od ich rytmu, podkreślonego dość regularnymi jak na poezję rymami – nie da się narzucić „Obławie” własnego tempa. Jakby teksty niektórych piosenek żyły już własnym życiem. Gdyby oceniać je jako wiersze, ta regularność oraz nagłe zmiany rytmu pewnie stanowiłyby wadę. Z drugiej strony utwory Kaczmarskiego dopiero czytane bez akompaniamentu muzyki pozwalają skupić się na bogatej warstwie tekstowej. Odkryć to, co ginie czasem w zawrotnym tempie piosenki. Lektura pozwala się w nie zagłębić, daje czas potrzebny, aby je smakować.

Krzysztof Nowak, redaktor tomu, włożył wiele pracy w przygotowanie tej antologii, od spisywania ze słuchu nagrań z Radia Wolna Europa, przez drobiazgowe korekty błędów i literówek z poprzednich wydań, po trud podziału ogromu zgromadzonego materiału. We wstępie przedstawia historię pracy nad tekstami i przyjęte przez siebie kryteria podziału. Efektem jego wieloletniego wysiłku jest ten kompletny zbiór wierszy, stanowiący równocześnie doskonały podręcznik historii i wiedzy o kulturze.

* „Iskry i łzy” to tytuł jednego z wierszy Kaczmarskiego z blues-opery „Kuglarze i wisielcy”

Agnieszka Kruk