Zamykam oczy – tak, jak często czyni Jalo. Poprawiam po raz kolejny recenzję, podobnie jak Jalo próbuje opisać historię swojego życia, ale zarówno on, jak i ja uznajemy, że nasze twory się nie nadają. Słowa to oczy – słyszymy razem z Jalo – Przypatrz się dobrze słowom, chłopcze. A dowiesz się, czemu ludzi tak absorbuje czytanie i zrozumiesz, że to słowa patrzą na nas. Słowa widzą i oddychają.

Odnoszę czasami wrażenie, że jest taki typ książek, który nie powinien podlegać procesowi recenzowania, a recenzje, zamiast nakreślać wątki w fabule i zachęcać do sięgnięcia po daną pozycję, tylko odrzucają potencjalnego czytelnika. I właśnie „Jalo” Iljasa Churi zalicza się do tego typu książek. Bo jak powieść, która na niecałych czterystu stronach zawiera tak wiele różnych aspektów i wątków, zmieścić, upchnąć i stłamsić w kilku zdaniach streszczenia? To zadanie nazbyt karygodne i karkołomne.

Niemniej wypada mi spróbować chociaż nakreślić, z jaką powieścią mamy do czynienia. Z początku lektury możemy odnieść wrażenie, że Iljas Churi przedstawia nam historię prostą w swym założeniu – oto młody Libańczyk trafia do więzienia i po serii przesłuchań ma za zadanie spisać historię swojego życia. Jednak banały szybko się kończą, gdy Daniel Hobel Abjad alias Jalo próbuje przywołać z mroków pamięci istotne dla śledczych informacje.

W szalejącej karuzeli wspomnień (dosłownie!), powracają dziadek i matka Jalo, prześwitują wspomnienia z wojny, miga bogaty adwokat z żoną czy też ukochana. Sceny z więzienia przeplatają się z przeżyciami, tworząc skomplikowaną mozaikę. Strzępy wspomnień co rusz powracają, przywołując kolejne brutalne oblicza rzeczywistości. Obrazy z libańskiej wojny domowej mieszają się z motywami religijnymi, burzliwe losy rodziny ze scenami seksu, a miłość z okrucieństwem człowieka. Jalo poszukuje swojej tożsamości, jednak gubi się tylko jeszcze bardziej - a razem z nim w symbolach i znaczeniach gubi się i sam czytelnik. Nic tu nie jest pewne, nic oczywiste…

Jednak jedną rzecz można powiedzieć z całą pewnością – Wydawnictwo Karakter spisało się wzorowo. Już od pierwszych chwil „Jalo” przyciąga zachwycającym, acz minimalistycznym projektem okładki w wykonaniu Przemka Dębowskiego. Również edycja przeprowadzona była na medal – zarówno w niej, jak i tłumaczeniu nie widać poważniejszych błędów. Powieść wydana jest schludnie i z wyczuciem – wygląda elegancko, ale i zarazem może zmieścić się do torby czy plecaka.

Iljas Churi oddał w nasze ręce powieść niebanalną. To historia o ludziach zagubionych, skrzywdzonych piętnem konfliktu, rodziny i przeszłości, którzy próbują się odnaleźć po widmie libańskiej wojny domowej. To opowieść o ludziach, którzy błądzą między skradzioną rozkoszą a wiarą w Boga, między najokrutniejszymi przestępstwami a beznadziejną miłością. A wszystko to wpisane w historię jednego tylko młodzieńca – Jalo.

Otwieram oczy. I już wiem. Już wiem, że każdy z nas jest Jalo.

Krzysztof Szatkowski