Dobrze widoczną zasadą twórczości Goldinga było pisanie powieści tak, aby każda następna była zupełnie inna niż poprzednie. Ta programowa różnorodność, konsekwentnie przestrzegana także później, jest jednak szczególnie widoczna w jego najwcześniejszych utworach. I tak czytankowa prostota pierwszego z nich, „Władcy much” z 1954 roku, została zastąpiona w o rok późniejszych „Spadkobiercach” bardzo oryginalną odmianą narracji, przekonująco opisującą psychikę ludzi pierwotnych.

Trzeci w kolejności „Chytrus” różni się od obydwu poprzedniczek zarówno pod względem treści, jak też formy. Tytułowy bohater jest marynarzem ze storpedowanego okrętu. Po jego zatonięciu Christopher Martin zostaje rzucony na skalistą wysepkę, gdzie podejmuje beznadziejną, z góry skazaną na klęskę walkę o przetrwanie. Ten były aktor teatralny, który nigdy nie odniósł sukcesu, tym razem został obsadzony w swojej najtrudniejszej roli. Wycieńczony, poraniony, zmaga się z własną słabością, bolesnymi wspomnieniami i samym Bogiem. Szalejący wokół oceaniczny żywioł Golding opisuje z ogromną sugestywnością, wynikającą nie tylko z literackiego talentu, ale też własnego doświadczenia (Golding w czasie II wojny światowej był dowódcą niszczyciela)

Jak wynika z zacytowanych w posłowiu wypowiedzi autora, jego intencją było stworzenie dzieła jednoznacznego w wymowie, ukazującego wewnętrzną pustkę i daremność życia, którym kieruje jedynie instynkt samozachowawczy i egoizm. Brak wyższych wartości, przy jednoczesnym zamknięciu się na religijną perspektywę, to według Goldinga źródło permanentnego niepokoju, a nawet cierpienia. Tę diagnozę autor uzupełnia jeszcze bardziej dyskusyjnym stwierdzeniem, że postać literacka reprezentująca taką postawę jest w stanie wzbudzić jedynie negatywne odczucia czytelnika. Stąd przekonanie Goldinga o uzyskanej jednoznaczności „Chytrusa”. Czy słuszne?

Co prawda kilka retrospektywnych epizodów z życia Martina przedstawia go faktycznie w bardzo złym świetle, jednak do chęci rzucenia kamieniem przynajmniej w moim przypadku było jeszcze daleko. Może dlatego, że naturalnym odczuciem wobec człowieka będącego w śmiertelnym niebezpieczeństwie jest życzliwość i współczucie. Ocena moralna, jakiej najwyraźniej domaga się Golding, pozostaje w takiej sytuacji niejako zawieszona. Tak więc schwarzcharakter, stworzony przez pisarza, żyje swoim własnym życiem, a nieuchronność śmierci sprawia, że nawet jego porównywanie się do króla Leara czy Hamleta, będące w każdej innej sytuacji kabotyństwem, tutaj wydaje się usprawiedliwione.

Konającemu rozbitkowi towarzyszy stale, choć dyskretnie, jego największy przeciwnik – Bóg. Dodajmy, w wersji raczej starotestamentowej. Martin odrzuca go całkowicie i nieodwołalnie, co jednak wcale nie oznacza utraty wiary. Konający rozbitek toczy spory, wygłasza pretensje do Stwórcy, odgraża się („sram na twoje niebo”). Niezwykłe, wręcz paradoksalne jest to połączenie nienawiści z tak silnym poczuciem boskiej obecności. Można w tym dostrzec nihilizm, ale też specyficzny heroizm. Skrajne przeciwieństwo zakładu Pascala, za którego sprawą co niedzielę wypełniają się kościoły.

Christopher Martin - szalony demiurg przykuty do skały, stanowi wyjątkową postać nie tylko w twórczości Goldinga. Z pewnością mają rację cytowani w posłowiu B.S. Olsdey i S. Weintraub, autorzy książki „The Art Of William Golding”, których zdaniem „Chytrus” „zawsze stanowić będzie problem dla czytelnika: czy ma wierzyć autorowi na słowo i uznać, że tematem książki jest odrażająca natura człowieka i jego bezbrzeżna pycha, czy też dostrzec w niej heroiczne zmagania biednej, samotnej istoty”. Przychylając się do tej drugiej opcji mam wielkie uznanie dla dzieła, które jednakowo uprawnia obydwie, tak skrajne interpretacje – w dodatku najwyraźniej wbrew intencjom samego autora.

Dobrze widoczną zasadą twórczości Goldinga było pisanie powieści tak, aby każda następna była zupełnie inna niż poprzednie. Ta programowa różnorodność, konsekwentnie przestrzegana także później, jest jednak szczególnie widoczna w jego najwcześniejszych utworach. I tak czytankowa prostota pierwszego z nich, „Władcy much” z 1954 roku, została zastąpiona w o rok późniejszych...

Oszukać Boga, los, siebie samego
W obecnych czasach mamy przekonanie, że jesteśmy Panami świata i życia. Coraz to nowe odkrycia w medycynie technice, rozbudzają myśl o byciu kimś więcej niż tylko istotą myślącą, a tym wyższym bytem. Chytrus to przykład tekstu, który pokazuje jak łatwo można nas w tej kwestii oszukać. Fabuła jest dość prosta. Pewien marynarz zostaje wyrzucony przez falę na skałę po zatonięciu jego okrętu. Mimo zmęczenia i wyczerpania widzi szanse dla siebie na przeżycie więc stara się oswoić zastaną przestrzeń. Organizuje ją by ułatwić sobie przetrwanie. Powraca myślami do czasów wcześniejszych gdzie był aktorem, choć dość kiepskim. Powoli zaczyna wierzyć, że udało mu się oszukać przeznaczenie. Jednak autor na to nie pozwala. W finalnej scenie okazuje się że jego zmagania z żywiołem i samym sobą są niczym. Wszystko to co było wkoło niego okazuje się tylko wytworem jego wyobraźni, a tak naprawdę zginął praktycznie od razu podczas katastrofy okrętu. Polecam!

Oszukać Boga, los, siebie samego
W obecnych czasach mamy przekonanie, że jesteśmy Panami świata i życia. Coraz to nowe odkrycia w medycynie technice, rozbudzają myśl o byciu kimś więcej niż tylko istotą myślącą, a tym wyższym bytem. Chytrus to przykład tekstu, który pokazuje jak łatwo można nas w tej kwestii oszukać. Fabuła jest dość prosta. Pewien marynarz zostaje...

Bardzo dobra pozycja. Wciągała mnie ze strony na stronę.Dawno czytałem, ale często myślę o niej.

Bardzo dobra pozycja. Wciągała mnie ze strony na stronę.Dawno czytałem, ale często myślę o niej.

swietny pomysl, slabsza realizacja.

swietny pomysl, slabsza realizacja.

Doceniam koncepcję, ale strasznie ciężko mi się czytało. Musiałam się wręcz do niej zmuszać, a to chyba nie o to chodzi.

Doceniam koncepcję, ale strasznie ciężko mi się czytało. Musiałam się wręcz do niej zmuszać, a to chyba nie o to chodzi.

Cudo.

Cudo.

Wyjątkowa! Jeśli lubisz trudne, nie wprost pisane historie do samodzielnego przemyślenia. I do tego poszukujesz oryginalnych treści, powinieneś być usatysfakcjonowany/a tą lekturą. Polecam.

Wyjątkowa! Jeśli lubisz trudne, nie wprost pisane historie do samodzielnego przemyślenia. I do tego poszukujesz oryginalnych treści, powinieneś być usatysfakcjonowany/a tą lekturą. Polecam.