Fani klasycznych powieści science fiction z drugiej połowy XX wieku wreszcie mogą poczuć się dopieszczeni. „Diuna” w reżyserii Denisa Villeneuve’a zachwyciła widzów, a pierwszy sezon „Fundacji” rozbudził apetyt nie tylko tych, którzy znają twórczość Isaaca Asimova, ale i tych, którzy dzięki produkcji Apple TV dopiero skierowali wzrok na cykl pisarza zaliczanego do Wielkiej Trójki fantastyki naukowej. W połowie lipca w Apple TV zadebiutował drugi sezon serialu. A zainteresowanie światem „Fundacji” stale rośnie.

Kim był Isaac Asimov?

Kilka słów o mistrzu gatunku wydaje się na miejscu. Na świat przyszedł jako Isaak Judowicz Ozimow. Urodził się 2 stycznia 1920 roku w Pietrowiczach należących do Związku Radzieckiego. Gdy miał trzy lata, rodzina wyemigrowała do Stanów Zjednoczonych. Młody Asimov dorastał na Brooklynie. Ponieważ rodzice rozmawiali z nim wyłącznie w jidysz lub po angielsku, nigdy nie nauczył się rosyjskiego.

Czytać nauczył się jako pięciolatek, a pierwsze historyjki zaczął pisać w wieku jedenastu lat. W notach autorskich wskazywał, że właściwie już wówczas wiedział, iż najbardziej kocha science fiction. Dziś znany jest jako jeden z najpłodniejszych pisarzy wszech czasów. Napisał (lub odpowiadał za redakcję) ponad 500 książek. Jego korespondencja liczy około 9 tysięcy listów i kartek pocztowych.

W czasach gdy literatura science fiction znajdowała się w kryzysie, Isaac Asimov założył magazyn, w którym początkujący pisarze tego gatunku mogli publikować swoje teksty. Pierwsze kroki stawiali w nim przyszli laureaci prestiżowych nagród Nebula i Hugo. Tę drugą sam Asimov odbierał zresztą aż siedmiokrotnie.

Literaturę wysokonakładową traktował jako środek do popularyzacji nauki – obszaru coraz bardziej niedostępnego i hermetycznego. Sam był wieloletnim członkiem i wiceprezesem Mensy. Funkcję tę pełnił jednak niechętnie. Część członków organizacji opisywał jako ludzi „dumnych i agresywnych w kwestii swojego IQ”.

Mimo olbrzymiej schedy, jaką pozostawił po sobie pisarz, to właśnie „Fundacja” pozostaje jego najsłynniejszym dziełem, które zresztą sam uznawał za swe największe osiągnięcie. Ta składa się z siedmiu tomów autorstwa Asimova, ale uniwersum uzupełniają też powieści napisane przez innych autorów: Gregory’ego Benforda, Grega Beara i Davida Brina, które rozszerzają oryginalną opowieść.

A więc: jak czytać „Fundację”?

„Fundacja” – jak czytać?

Jak zawsze w przypadku tak rozbudowanego uniwersum, stajemy przed wyborem: czytać zgodnie z chronologią wydawniczą lub poznawać opowieść wraz z chronologią wydarzeń.

W pierwszym wariancie czytanie powinniśmy rozpocząć od oryginalnej trylogii („Fundacja”, „Fundacja i Imperium”, „Druga Fundacja”), na którą składają się opowiadania publikowane w latach 1942–1950 w „Astounding Magazine”, wydane w formie książkowej w latach 1951–1953 przez Gnome Press. Warto dodać, że w 1966 roku pierwsze trzy tomy zdobyły nagrodę Hugo za „Najlepszą serię wszech czasów”.

Po napisaniu trylogii Asimov zajął się innymi projektami. Na kontynuację „Fundacji” fanom przyszło zatem czekać ponad trzydzieści lat.

Skuszony zaliczką w wysokości 50 tysięcy dolarów Asimov ostatecznie poddał się naciskom wydawcy i w 1982 roku opublikował „Agenta Fundacji”. Cztery lata później zakończył opowieść, publikując bezpośrednią kontynuację – „Fundację i Ziemię”.

Nie był to jednak koniec. Pod koniec lat osiemdziesiątych Asimov wrócił do uniwersum. W 1988 i 1993 roku poznaliśmy prequele oryginalnej trylogii: „Preludium Fundacji” i „Narodziny Fundacji”.

Kilka lat później, już po śmierci Asimova, na rynku pojawiły się kanoniczne opowieści, które rozwijają uniwersum: „Zagrożenie Fundacji” Gregory’ego Benforda, „Fundacja i chaos” Grega Beara i „Tryumf Fundacji” Davida Brina.

Podsumowując, czytanie „Fundacji” zgodnie z chronologią wydawniczą powinno wyglądać tak:

Jak czytać „Fundację”? Chronologia wydawnicza

• 1951 – „Fundacja”
• 1952 – „Fundacja i Imperium”
• 1953 – „Druga Fundacja”
• 1982 – „Agent Fundacji”
• 1986 – „Fundacja i Ziemia”
• 1988 – „Preludium Fundacji”
• 1993 – „Narodziny Fundacji”
• 1997 – „Zagrożenie Fundacji”, Gregory Benford
• 1998 – „Fundacja i chaos”, Greg Bear
• 1999 – „Tryumf Fundacji”, David Brin

Jeśli chcemy jednak, by wydarzenia były uporządkowane chronologicznie, kolejność czytania książek powinna być zgoła inna. Uznawane za kanoniczne powieści Benforda, Beara i Brina poprzedzają oryginalną trylogię, a wydarzenia rozgrywają się po „Narodzinach Fundacji” Asimova.

Fundacja – czytanie zgodnie z chronologią wydarzeń

• „Preludium Fundacji”
• „Narodziny Fundacji”
• „Zagrożenie Fundacji”, Gregory Benford
• „Fundacja i chaos”, Greg Bear
• „Tryumf Fundacji”, David Brin
• „Fundacja”
• „Fundacja i Imperium”
• „Druga Fundacja”
• „Agent Fundacji”
• „Fundacja i Ziemia”

Na tym koniec? Cóż, i tak, i nie.

Warto wspomnieć, że pozostałe serie autorstwa Isaaca Asimova, „Roboty” i „Imperium Galaktyczne”, osadził on finalnie w fikcyjnym świecie „Fundacji”. Stworzył tym samym spójną „historię przyszłości” dla wszystkich swoich dzieł.

Wraz z jego trylogią „Imperium Galaktyczne”, tetralogią „Roboty” i dwoma tomami opowiadań „Fundacja” tworzy 16-tomową „Historię przyszłości” autorstwa Asimova (19-tomową, jeśli weźmiemy pod uwagę opowiadania Benforda, Beara i Brina).

Jest więc co odkrywać. Udanej lektury!