Sven Stolpe

Nie przypominam sobie, abym kiedyś czytał tak słabą książkę, wydaną w jednej z moich ulubionych serii - Biografii Sławnych Ludzi. A muszę przyznać, iż było ich już sporo, ponieważ swoją przygodę z nią rozpocząłem w drugiej połowie ostatniej dekady poprzedniego wieku. I nie chcę wskazywać - jako główny tego powód - faktu, że Sven Stolpe nie był historykiem, gdyż seria ta ma wiele znakomitych pozycji, których autorami nie są historycy sensu stricte (jako przykład mogę tu podać wybitne biografie polskiego uczonego Jerzego Kierula, który, będąc fizykiem, pisze lepsze dzieła historyczne, niż niejeden historyk). A zatem, czemu moja ocena jest tak niska? Przede wszystkim, nie jest to w ogóle praca historyczna, ani biografia historyczna. Szwedzki pisarz postanowił podzielić się efektem swoich rozmyślań na temat królowej Krystyny, które nie są ani zbyt przenikliwe, ani pasjonujące. No chyba, że ktoś uzna, że natrętne skupianie się na czyjejś fizyczności i jej brakach, rozpisywanie się nad rzekomym hermafrodytyzmem postaci z XVII wieku i implikacji z tego wynikających dla jej psychiki, jest godne szczególnej uwagi - to już jego sprawa. Dla mnie, taki płytki psychologizm ubrany w szaty pozornej naukowości odstręcza od lektury. I gdybym nie miał w zwyczaju kończyć zaczętych już książek, to nie męczyłbym się z tą ponad 500 stronicową publikacją tak długo. Stolpe bawi się w psychoanalityka i namiętnie dywaguje o seksualności Krystyny przez praktycznie całą książkę. Dzieli ją na dwie części: okres szwedzki i rzymski, czyli przed i po abdykacji. W przedmowie zaznacza, że zajmie się stroną intelektualną i religijną córki Gustwawa II Adolfa i słowa dotrzymuje. Jednak czytelnik nie wyobraża sobie, że będzie to wyglądało w ten sposób. Jeśli ktoś nie kojarzy za bardzo tej władczyni, to nie dowie się o niej i jej czasach zbyt wiele. Autor zupełnie pomija tło historyczne jej życia, skupiając się na sprawach obyczajowych, które czasami przypominają aktualnie popularne programy o niezbyt lotnym przekazie. Podczas czytania odnosiłem wrażenie, że autor naprawdę wierzył w wielkość swego pióra, bo swą pseudo erudycję podkreślał bardzo często kąśliwymi uwagami pod adresem innych twórców, a osobliwie profesorów historii. Dla Svena Stolpe wszyscy oni "nie zrozumieli" Krystyny, albo ją zbytnio gloryfikując, albo powielając paszkwile jej wrogów z jej czasów. Ale na szczęście potomkini Gustawa Wazy znalazła po 300 latach kogoś, kto ukazał jej życie we właściwych barwach. Podczas, gdy inni "nie stosowali metody historycznej" (cokolwiek autor miał tutaj na myśli),to Stolpe wkroczył i naprawił te błędy. Odnosząc się do poszczególnych części książki to powiem krótko: jeśli jeszcze "okres szwedzki" jako tako można zdzierżyć, to już "okres rzymski" jest prawdziwą męką. W tym pierwszym wprawdzie nie dowiadujemy się za bardzo dlaczego Krystyna abdykowała (poza już wyżej wspomnianym rozwlekaniem się nad jej problemami z własną płcią),a zapowiedzi autora, iż będzie to biografia intelektualna sprowadzają się do poświęcenia kontaktom Krystyny z Kartezjuszem... ok. 2 stron (pomijam tutaj inne, bardzo niekonsekwentne rozważania na ten temat),to za to w tym drugim mamy już prawdziwy popis "metody historycznej". Abstrahując od decyzji Krystyny, czyli jej abdykacji i przejścia na katolicyzm, odnosi się wrażenie, że postać jej w tym okresie życia nie różni się od wielu przedstawicieli najwyższych ówczesnych warstw społeczeństwa, którzy swe próżniacze życie na koszt innych uzasadniali rzekomymi wyższymi celami swojego istnienia i unikalną rolą, jaką stwórca rozpisał im na tym padole. Ze słów autora wynika, że Krystyna, oprócz olbrzymiej pychy i nieuzasadnionej świadomości własnej omnipotencji, miała jeszcze bardzo wiele wad charakteru, które, nie wiedzieć czemu, zachęciły kogoś do napisania o tym tak wielu kart książki. Rozumiem, że szwedzki autor chciał przekazać szwedzkim czytelnikom swe spostrzeżenia na temat ich dawnej władczyni (mam nieodparte wrażenie, że taki sposób prezentacji tej osoby raczej mógł nie przypaść do gustu także i szwedzkiemu masowemu odbiorcy prac "historycznych"),nie rozumiem natomiast, kto wpadł na pomysł w polskim Państwowym Instytucie Wydawniczym, aby tę książkę przetłumaczyć i spróbować na niej zarobić.