Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Literatura dygresyjna, przez dużą część książki niestety w tym złym znaczeniu tego pojęcia. Mackiewicz szeroko kreśli portret epoki końca Polski przedrozbiorowej, a spajać tę całą narrację ma osoba Stanisława Augusta... Ale czy rzeczywiście spaja? Ujawnia się tu wada pisarstwa Cata, który, gdy sięga w dawne sobie czasy bez aktualnego kontekstu politycznego, bez wymuszającego spójność myśli szkieletu, płynie bardzo szeroko i zygzakami. I zamiast ciekawić czytelnika, wypluwa z siebie wszystko, co wie na dany temat. Płynie tak odważnie, że widać tu zachwyt samym sobą i swoim obeznaniem, gdzie sedno ginie w oceanie nieistotności, w bogactwie wzmianek, mówiących równie dużo, co hasła z kieszonkowej encyklopedii, wstawianych chyba tylko po to, żeby pokazać się jako właśnie taka żywa encyklopedia. I niestety ten sposób pisania bardzo się zestarzał, bo współczesny czytelnik, który sięgnie po taką lekturę, na wiele lądów odwiedzanych przez Mackiewicza dotarł już wielokrotnie wcześniej i będzie się nudził, nie mając niestety możliwości krzyknąć do autora ,,Ad rem!" ,,Stanisław August" to doświadczenie obcowania z wybitnym umysłem, który nie potrafi filtrować przekazywanych informacji. Męczący tiktokowy chaos, gdzie wątki zmieniają się jak w kalejdoskopie. Pisarska swada Cata świetnie sprawdza się, gdy mówi o sprawach sobie współczesnych. Jego droga twórcza i polityczna spisywana na kartach książek, pozwala nam wraz z nim płynąć przez wydarzenia XX wieku. Mackiewicz jest wtedy żywym świadkiem historii i ujawnia rzeczy niedostępne w innych źródłach. Bardzo dobrze czyta się go również, gdy pisze o sprawach ogólnych, zagranicznych, jak najdalszych od naszego kraju. Jednak gdy bierze się za bary ze sprawami polskimi, które znać może tylko z innych opracowań, jego bardzo wybiórcza interpretacja historii, bez stałej kontroli zdaniem polemicznym, jest ciężka do przejścia. Pióro Cata traci wtedy swój czar i wybitność.