Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Skomercjalizowana wersja książki Autorytaryzmy iberyjskie – Hiszpania Franco i Portugalia Salazara, zredagowanej przez tych samych panów (Szklarski, Słęcki) i wydanej przez Collegium Civitas w 2010. Tamta miała ambicje naukowe, ta chyba raczej popularyzatorskie, ale zawartość z grubsza ta sama. Najlepszy jest tekst Łabno o konstytucji z 1933 na tle portugalskiego konstytucjonalizmu: temat w Polsce chyba nieruszony, a tu dość szczegółowo i w szerokim kontekście potraktowany. Na ile dobrze nie wiem, bo się na portugalskich historiach specjalnie nie znam. Bardzo dobry tekst Wielomskiego – jak go raczej nie lubię i tak ogólnie to niespecjalnie cenię za spekulacyjność i dość dowolne teoretyzowanie – bo pokazuje nierzadki w Europie międzywojennej konflikt między radykalną prawicą a jeszcze radykalniejszą prawicą (?? o ile faszyzm uznamy za nurt prawicowy),czyli w tym wypadku między Salazarem a portugalskimi faszystami. Takie rzeczy pomagają przywrócić proporcje w rozrzucaniu faszystowskich kategoryzacji, w ramach ktorej każdy kto na prawo od socjaldemokracji to faszol (wężykiem). Pozostałe eseje nieco gorsze. Chazbijewicz i Bankowicz w dwu osobnych tekstach nadgryzają temat czy dwudziestowieczna dyktatura może nie być autorytarna, ale skromne rozmiary eseju z konieczności sprawiają, że tak ciekawy temat musi być potraktowany pobieżnie, nawet jeśli ograniczymy go do Salazara. Bartyzel tu niestety w najgorszym stylu Wielomskiego, czyli teoretyzowanie i wpływologia na maksa (Salazar a nacjonalizm chrześcijański, czyli jak to u Bartyzela, prędzej czy później skończy się na Maurrasie). Skibiński o genezie hiszpańskiej wojny domowej, jak na tak krótki tekst trochę za dużo kontrowersji (CEDA jako partia chadecka, demokratyzacja jako przyczyna wojny [sic! oczywiście wiadomo, że chodzi o to, że demokratyczny ustrój umożliwił i poniekąd stymulował mobilizację polityczną mas, co prowadziło do radykalizacji polityki, sekciarstwa i przemocy ulicznej, no a stąd już do wojny niedaleko, niemniej ujęcie Skibińskiego dość niezręczne], wyliczanie POUM – partii czwartorzędnej – jako liczącego się ugrupowania w rozbiegówce do wojny). Największa porażka to Miłkowski (synteza Hiszpanii frankistowskiej); za bardzo kręci się to wokół osoby Franco, poza tym widać tu niestety postępowe przechyły pana profesora (podobnie jak Bartyzela czy Skibińskiego w drugę stronę, muszę uczciwie przyznać). Jak na żadną cenę i rozsądną zawartość polecam. Tylko nie bardzo wiem komu. Niektóre teksty (Miłkowski, Skibiński) są dla początkujących, niektóre (Bartyzel, Wielomski) dla zaawansowanych, a niektóre (Łabno) dla ekspertów.