Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Książka napisana z zamysłem przybliżenia Ameryce postępowania Japonii w trakcie II Wojny Światowej i pomocy w kształtowaniu odpowiedniej polityki powojennej stała się nieocenioną pozycją dla każdego, kto fascynuje się Japonią i chciałby bliżej zapoznać się z jej kulturą. Amerykańska antropolog – Benedict Ruth – podjęła się tej próby zbadania japońskiej kultury, wyjaśniając jej poszczególne aspekty i wyszczególniając ich różnice w stosunku do kultur Zachodnich społeczeństw. Myślę, że szczególnie dobrze sobie z tym poradziła z uwagi na fakt, że nie mogła do Japonii wyjechać więc musiała opierać się o rozmowy z japońskimi imigrantami i jeńcami wojennymi oraz zdobycze innych znawców kultury tego kraju, jak i jego dorobek kulturalny, taki jak chociażby twórczość literacka. Stanowiło to dość dużą niedogodność, ale jednak stanęła na wysokości zadania i do dziś książka jest pewnego rodzaju klasykiem, po który warto sięgnąć. Ogrom pracy jaki musiała włożyć w interpretację poszczególnych elementów kultury Kraju Kwitnących Wiśni jest aż inspirujący i trudno mi sobie wyobrazić zawisłość całego procesu twórczego tej książki. Musiała spojrzeć na świat oczami wroga, nie oceniając go pochopnie; z dużą dozą zrozumienia, na którą myślę, nie stać przeciętnego człowieka, oceniającego często świat przez pryzmat wyłącznie swojej rzeczywistości. Oczywiście można się spierać czy książka jest aktualna, bo jednak od tego czasu Japonia obrała kierunek, którego nikt nie mógł się spodziewać, zresztą tak jak i cała reszta świat, także nie jest w tym wypadku odosobniona. Myślę jednak, że stanowi ona świetną analizę społeczeństwa z tamtych lat, będącego wypadkową kilkutysięcznej spuścizny kulturalnej. Benedict Ruth opisała znaczenie hierarchii w życiu Japończyków, strukturę rodzinną, zawiłości kontaktów międzyludzkich, życie seksualne, podejście do przyjemności, proces wychowywania dzieci czy też wyznawane wartości, wyjaśniając, co z czego właściwie wynika, poprzez sięgnięcie do korzeni. W końcu nic nie jest bezpodstawne. Wszystko to było tak różne w stosunku do Stanów Zjednoczonych, że japońskie filmy wojenne były dla Amerykanów pacyfistyczną propagandę, ukazującą ciężar wojny, a w Japończykach rozpalały militarystyczny ogień w duszy. Nawet przejęte postawy przez amerykańskich i japońskich jeńców wojennych były zgoła odmienne. Sprowadza się to do tego, że eksperci od kultury Japonii nie byli w stanie przewidzieć działań Japończyków po wojnie, popełniając błędy w ocenie tego narodu. Po prostu nie rozumieli tak naprawdę jego natury. Nie było oczekiwanych buntów i prób zemsty, tylko przyjęcie tego, co nadeszło jako nową szansę; czystą kartkę do napisania wraz z resztą społeczności międzynarodowej, w której jest miejsce na nową, pokojową Japonię. Książka wyjaśnia dlaczego eksperci od Japonii się mylili i obrała ona zgoła odmienny kurs od spekulowanego, szokując przy tym Zachodni świat. Literatura tego rodzaju z pewnością poszerza horyzonty i uczy nie tylko szacunku do różnych kultur, ale pozwala przede wszystkim ją zrozumieć i uświadamia inne sposoby życia, nie wartościując ich na gorsze i lepsze. Zdecydowanie warto usiąść przy tej książce i przeczytać ją od deski do deski, bo jest tego warta. Błyszczy zwłaszcza przy obecnym wylewie słabych jakościowo czytadeł, rozprawiających na temat Japonii, ale będących w gruncie rzeczy tylko powierzchowną oceną tego kraju, z której nie da się wyciągnąć absolutnie nic. Nie oznacza to jednak, że 'Chryzantema i miecz' to książka idealna. Posiada drobne niedociągnięcia, tak drobne, że nie warto o nich nawet wspominać. Pomimo ich występowania pozostaje udanym studium kultury japońskiej, oddającym charakter narodu japońskiego z okresu II Wojny Światowej.