Jesteśmy społecznością, która kocha książki

To zadziwiające w którą stronę zmienia się Świat. Z jednej strony mamy powszechny postęp cywilizacyjny dostępny praktycznie dla każdego i to w każdej dziedzinie życia. Z drugiej strony jest widoczny na tle „dnia wczorajszego” upadek wszelkich wartości i zasad moralnych. Gusta oraz poczucie smaku współczesnego przeciętnego konsumenta kultury są już tak mało wymagające jak jeszcze nigdy dotąd. Obecna władza aby wydawać się swojską i bliżej ludzi mizdrzy się do jarmarczno-remizowych wykonawców muzyki disco polo. A wczasach takiego siermiężnego PRL-u władza jednak szukała względów i akceptacji u takich gremiów jak mi.in Związek Literatów Polskich. Organizacja z rodowodem, jeszcze przedwojennym, gdzie jednym z ojców założycieli był Stefan Żeromski. W czasach stalinizmu, tak jak wszystkie agendy życia kulturalnego, była fasadową organizacją wykonującą poruczone zlecenia na forsowanie socrealizmu w literaturze. Ale już w latach odwilży pod przewodniczącym Jarosławem Iwaszkiewiczem zachowała pewną dozę autonomii i mogła koordynować prawdziwe twórcze życie literackie w naszym kraju. Rządzeniem losu życie Iwaszkiewicza, a co za tym idzie i jego prezesura, zakończyło się wraz powstałym głębokim kryzysem politycznym w Polsce, którego efektem były narodziny Solidarności. Związek Literatów Polskich który przez lata był zewnętrznie sterowalny, często sprowadzany do fasadowo-dekoracyjnej pozycji zapragnął się wybić na niepodległość. Uosobieniem tych dążeń był oddolny wybór nowego przewodniczącego w osobie Jana Józefa Szczepańskiego. Człowieka w żaden sposób nieskompromitowanego służalczością w stosunku do władzy, o wysokich walorach moralnych, że wspaniałym życiorysem weterana, podróżnika, solidnego pisarza. Ta nieoczekiwana dla niego nowa misja jest kanwą niniejszej książki. Książka ma zapis na poły osobistego dziennika/pamiętnika a na poły rozbudowanego reportażu. Autor sili się na maksymalny obiektywizm i zachowanie chłodnej postawy przy opisie sytuacji w których uczestniczył i ludzi z którymi miał do czynienia. To powoduje, że książka zyskuje na wartości do rangi paradokumentu z drugiej strony nieco drażni prawie że bosko-anielskim obiektywizmem. Szczepański regularnie co kilkadziesiąt stron przypomina, jak nieodpowiednią był postacią do powierzonego zadania. Trudno się z nim nie zgodzić. W tym krytycznym dla Polski czasie lata 80/83 znalazł się w samum oku cyklonu politycznych i osobowych gierek, podjazdów oraz targów. Autor „Polskiej Jesieni” sam siebie ukazuje jako niebyt fortunnego gracza, naiwnego w swojej wierze w ludzi i wartości, starającego się ogrywać rolę arbitra co wiązało się z tym, że nie opowiadał się w tym krytycznym momencie jednoznacznie po żadnej stronie barykady. Z chwilą wprowadzenia wojskowego zamachu stanu przez Jaruzelskiego 13 grudnia 1981 roku. Szczepański uznał że jego misja dobiegła końca. Prawie połowa książki jest poświęcona temu jak to negocjuje z władzą warunki swojej i zarządu rezygnacji. Tzw. Stan Wojenny został wprowadzony w czasie gdy był organizowany Kongres Kultury Polskiej. Zachowało się nagranie video z tego wydarzenia. Rzuca się w oczy bojowość i bezkompromisowość w sprzeciwie wobec władzy występujących prelegentów z wielu dziedzin kultury. Są to nazwiska obecnie pogrubiane w każdej encyklopedii. Ale gdy w trzecim dniu obrad kongresu, został on bezpardonowo przerwany, ci wieszcze kontestacji władzy rozeszli się po prostu do domów w przestrachu tego co będzie i czy nie zostaną tak jak inni aresztowani. To smutny dowód na to, że siłą sprawczą historii nie są intelektualiści. Gdy przychodzi co do czego gubią się w relatywizowaniu faktów, uginają się pod wizją ewentualnych konsekwencji, a przede wszystkim jak każdy dojrzały człowiek kalkulują co mogą stracić. Dość łatwo jest szafować swoim zżyciem nastoletniemu człowiekowi gdzie chęć działania najczęściej stoi wyżej przed rozsądkiem. Dużo łatwiej jest zrobić rewoltę i postawić na szalę wszystko temu co nic nie ma, a zyskać może wszystko. Książka Jana Józefa Szczepańskiego jest wspaniałym źródłem wiedzy do swojej małej epoki historycznej i polecam ją tym, którzy interesują się współczesną historią Polski.