Edgar Hilsenrath

Edgar Hilsenrath to nieżyjący już niemiecki pisarz pochodzenia żydowskiego, który jako dziecko musiał uciekać wraz z matką z hitlerowskich Niemiec do Rumunii, skąd został deportowany do getta w Mohylowie Podolskim na Ukrainie. Udało mu się przeżyć wojnę, lecz wojenne doświadczenia odcisnęły piętno na całej jego twórczości literackiej. Jednak jego twórczość niezbyt przypomina wspomnienia ocalałych z Zagłady. Jak sam przyznał w jednym z wywiadów prasowych: „Mam dość przewrotny obraz wydarzeń z Holocaustu.” Jego dokonania literackie często prowokowały i wzbudzały kontrowersje. Już jego pierwsza debiutancka powieść „Noc” wydana w Stanach Zjednoczonych w 1966 roku, opisująca życie i walkę o przetrwanie w getcie na Ukrainie wywołała spore kontrowersje, bo Edgar Hilsenrath przedstawił obraz społeczności żydowskiej daleki od ideału. Odpowiadając na krytykę, stwierdził, iż „Żydzi w getcie byli tak samo niedoskonali, jak ludzie w każdym innym miejscu.” Równie szokująca była jego kolejna powieść „Nazista i fryzjer”, w której opisał fikcyjne losy hitlerowskiego zbrodniarza wojennego, ukrywającego się w Izraelu, który tak wszedł w swoją rolę, że wygłaszał płomienne syjonistyczne mowy, jako terrorysta walczył z Anglikami w okupowanej Palestynie, jako żołnierz armii izraelskiej brał udział w wojnie z Arabami i w końcu okrzyknięty został bohaterem narodowym. W roku 1989 wydał swoja trzecią powieść „Baśń o myśli ostatniej”. Miał już, jak sam stwierdził, dość pisania o Holocauście, więc postanowił napisać powieść o ludobójstwie Ormian w Turcji. Czy to nie przewrotność pisarza? Bo tak naprawdę pisze o ciągle o tym samym, ale zupełnie inaczej niż pozostali twórcy. Miesza absurd z realizmem, wprowadza groteskowość, czasami humor ale zawsze pozostaje oskarżycielski. „Baśń o myśli ostatniej” to opowieść o przeprowadzonym przez tureckie władze w roku 1915 ostatecznym rozwiązaniu kwestii ormiańskiej. Edgar Hilsenrath snuje swoją opowieść niczym meddah, turecki bajarz i opowiada o tragicznych wydarzeniach. O czasach, gdy próbowano unicestwić cały naród. Opowiada losy Wartana Chadisjana i losy społeczności małej ormiańskiej wioski w tureckiej Anatolii Jedi Su. Opowiada o świecie, który pewnego dnia przestał istnieć. „Zabijajcie bez litości kobiety, starców i dzieci, liczy się szybkość i okrucieństwo. Kto dziś pamięta o rzezi Ormian?” - tak brzmiał ponoć fragment przemówienia Hitlera do niemieckich generałów przez atakiem na Polskę. A jednak pamięć przetrwała. Tylko pamięć, bo nie udało się, niestety, ludzkości wyeliminować tego genu szaleństwa, który doprowadza do kolejnych aktów ludobójstwa w różnych regionach świata na większą lub mniejszą skalę. Wstrząsająca, pełna smutku, miejscami pełna okrucieństwa i brutalności a jednak zachwycająca opowieść o narodzie, który miał być wymazany z pamięci. Zdecydowanie warto.