Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Album “Caravaggio. Stwarzanie widza”, upamiętniający 450 rocznicę urodzin Michelangelo Merisi da Caravaggio, zawiera ponad 300 reprodukcji dzieł malarskich mistrza chiaroscuro oraz wnikliwą analizę twórczości geniusza, jaką dokonał przez włoski historyk sztuki Giovanni Careri. Jestem miłośnikiem malarstwa Caravaggia i podróżując po Włoszech tropię wytrwale dzieła tego malarza, niezależnie od tego czy jestem w Rzymie czy w Montepulciano. Moim przewodnikiem po podróżach śladami Caravaggia była często wspaniała książka “Tajemnice Caravaggia”, której autorem jest ksiądz profesor Witold Kawecki. Bardzo ucieszyłem się, że Wydawnictwo Jedność wydało kolejną książkę o moim ulubionym malarzu – “Caravaggio. Stwarzanie widza”. Kiedy wziąłem do ręki ten starannie wydany album o formacie 275 x 325 mm i zacząłem go przeglądać, a potem czytać, to zobaczyłem wysokiej klasy reprodukcje dzieł Caravaggia, zbliżenia detali jego obrazów oraz prace innych artystów podejmujący te same tematy, co Caravaggio albo będących jego naśladowcami. Materiał ilustracyjny jest uzupełniony przez refleksje dotyczące między innymi kwestii erotyzmu w malarstwie Caravaggia, obecności przemocy czy relacji malarza z wiarą chrześcijańską. Możemy też przyjrzeć się dziełom, które były mniej lub bardziej ukrytymi autoportretami malarza. Giovanni Careri pomaga widzowi i czytelnikowi odkrywać sekrety twórczości Caravaggia oraz meandry osobowości malarza, dzieląc swoje refleksje na 10 części: I. Niewierny Tomasz. Obiekt teoretyczny II. W zwierciadle Erosa III. Spojrzenie ugryzione przez jaszczurkę IV. Odbicie w drugim V. Odbicie w Chrystusie VI. Zniszczyć malarstwo VII. Ecce homo VIII. Chrześcijański realizm Caravaggia IX. Przemoc w odbiciu X. Epilog. Osobiście zachwyciłem się sposobem, w jaki Giovanni Careri pokazuje widzowi sekrety obrazów Caravaggia i nawiązuje do dzieł innych mistrzów. Oto przykład takiej kulturowej uczty, jakiej doświadczyłem czytając o obrazie “Autoportret w stroju Bachusa” (“Chory Bachus”). Obraz ten widziałem kilka razy w Galerii Borghese w Rzymie, ale nie zwróciłem uwagi na jeden ciekawy szczegół. Careri zwraca uwagę na brzoskwinie i czarne winogrona ułożone po zewnętrznej stronie stolika. Autor sugeruje, że takie przedstawienie owoców stanowi pewne zaproszenie: Caravaggio oferuje widzowi owoce, których będzie mógł posmakować, podobnie jak młodzieniec na obrazie. Autor książki idzie w swoich rozważaniach dalej, przywołując obraz Jedzący fasolę Annibale Carraciego (Miałem okazję obejrzeć ten obraz w Galerii Colonna w Rzymie). Careri mówi o zbieżnościach tego obrazu z dziełem Caravaggia – na poziomie strukturalnym. Otóż na obrazie Carraciego znajduje się kieliszek z winem postawiony na zewnętrznym brzegu stołu, w pozycji podobnej, jak owoce u Caravaggia. Jedzący fasolę nie może jednak dosięgnąć kieliszka, który jest za karafką. Ten kieliszek wydaje się przeznaczony jedynie dla widza. Takich wspaniałych opowieści jest znacznie więcej i zachęcają one do sięgnięcia po książkę, nie tylko ze względu na reprodukcje dzieł Caravaggia. Czasem, kiedy czytam książkę, to pomijam informacje biograficzne. Tak mogłem zrobić też tym razem, bo czego nowego mogę dowiedzieć się na temat Caravaggia. Zajrzałem jednak i do tej części książki. Okazuje się, że niedawne odkrycia archiwalne wskazują, że Michealngelo Merisi, zwany Caravaggio, urodził się 29 września 1571 roku w Mediolanie, a nie, jak do tej pory powszechnie uważano, w lombardzkiej wiosce Caravaggio, miejscu pochodzenia jego rodziny. W zamieszczonej biografii Caravaggia, Giovanni Careri wspomina też o gościnie, jakiej udzielił malarzowi, kardynał Francesco Del Monte. To właśnie w czasie pobytu w pałacu kardynała, Caravaggio namalował jedyny swój obraz na tynku – Jowisz, Neptun i Pluton. Dla mnei było to przypomnienie, aby wybrać się w kolejną podróż do Rzymu, aby obejrzeć to dzieło znajdujące się w Villa Boncompagni Ludovisi. Polecam album “Caravaggio. Stwarzanie widza” wszystkim miłośnikom historii sztuki i malarstwa Caravaggia.