Paweł Słomiak

Od 2011 roku 1 marca w Polsce świętuje się Narodowy Dzień Pamięci Żołnierzy Wyklętych. W ostatnim czasie w mediach politycy oraz historycy spierają się, czy osoby określane takim mianem są bohaterami, których należy czcić, czy zdrajcami i okrutnymi mordercami. Zdania są podzielone, a ta kwestia pozostaje trudna do wyjaśnienia. Ważnym głosem w tej dyskusji może okazać się powieść Pawła Słomiaka Kraków niezłomnych 1946 wydana w 2016 roku. Autor przedstawia znaczące wydarzenia dotyczące działalności Żołnierzy Wyklętych. Dla niego są to przede wszystkim bohaterowie, prawdziwi patrioci, którzy z narażeniem życia bronili ideałów w które wierzyli. Między faktograficznymi informacjami pisarz przeplata wątki romantyczne, a nawet sportowe, dzięki czemu poza opisami brawurowych akcji żołnierzy można poznać prawdziwe życie tych osób. Ważną kwestią jest budowa postaci wzorowanych na rzeczywistych ludziach. Czytelnik wraz z zagłębianiem się w lekturze poznaje książkowe postaci coraz lepiej. Poznaje ich życie, odczucia i motywacje, którymi kierowali na co dzień. Równie ważną kwestią jest pogodzenie obowiązków krakowskich działaczy z tego oddziału z codzienną egzystencją. Oprócz tego, że są żołnierzami, mają swoje życie – pracę, rodziny, osoby, które kochają i pasje, w tym sport, który spełnia ważną rolę w tej powieści. Bohaterowie jednej nocy przeprowadzają akcję, a drugiej świetnie się bawią podczas meczu ulubionej Cracovii. Mimo, że ich intencje były bardzo znaczące – walczyli o niepodległą, wolną Polskę – to czasami ich działania były dalekie od tych, społecznie akceptowanych. Często musieli łamać prawo, aby móc wykonywać swoją misję, np. napadali na zakłady przemysłowe. Często byli zmuszeni pokonywać także własne słabości i chęć zemsty na przedstawicieli władzy okupacyjnej. Szczególnie, gdy słyszeli o nieszczęściach doznanych z ręki ,,czerwonych”, np. grabieżach, morderstwach, czy gwałtach. Mimo, że powieściowa fabuła oparta jest na prawdziwych wydarzeniach i dotyczy bardzo burzliwego okresu z historii Polski, to jest to publikacja bardzo jednostronna. Autor przedstawia Wyklętych wyłącznie przez pryzmat ich bohaterskiej działalności. Jego zdaniem wszystkie ich czyny były umotywowane niesprawiedliwością i krzywdami, których polska ludność doznała ze strony Rosjan. Dlatego czyny, które w innych okolicznościach zostałyby dawno potępione, autor stara się ukazać pozytywnie. Wyjaśnia, że Wyklęci musieli czasem złamać prawo, zabijać, by móc okazać opór okupantowi i starać się zadośćuczynić krzywdy doznane przez ofiary. Szkoda, że jest to sposób przedstawienia nastawiony na gloryfikację czynów tych osób. A przecież w szeregach Wyklętych znajdowały się osoby, które nie tylko ratowały bezbronnych, ale także które przekraczały dozwolone granice. Ten nieco przesadny patos nie pasuje do konkretnych sytuacji opisywanych w książce i może trochę irytować czytelnika. Również zakończenie opowieści o Wyklętych nie przypadło mi do gustu, wydawało mi się urwane i wprowadzone nieco za szybko. Po fabule obfitującej w wiele zwrotów akcji, oczekiwałabym wyczerpującego zakończenia. Tymczasem, bez wyraźnego uprzedzenia fabuła urywa się w najbardziej nieoczekiwanym momencie. Brakowało mi podsumowania losów tych postaci, posłowia, które w przynajmniej szczątkowej formie dostarczyłoby informacji o dalszej działalności tego oddziału. Co prawda czytelnik zaintrygowany tą kwestią mógłby poszukać publikacji na ten temat, lub sięgnąć po encyklopedię, ale moim zdaniem takie faktograficzne podsumowanie bardzo pozytywnie wpłynęłoby na ostateczne zakończenie powieściowej narracji. Mimo wszystko, powieść Pawła Słomiaka jest pozycją, po którą warto sięgnąć. Będzie to przede wszystkim ciekawa lektura przeznaczona dla osób, które o Żołnierzach Wyklętych wiedzą niewiele. Autor doskonale odwzorowuje klimat tamtych lat oraz rozterki targające głównymi bohaterami. Przedstawia ludzi z krwi i kości, którzy ryzykowali życiem, aby móc przeciwstawić się działaniom okupanta. Bronili słabszych, mścili się, ale także popełniali błędy. Mimo ideałów, w które głęboko wierzyli, ich działania nie są jednoznacznie oceniane. Pisarz poradził sobie z ukazaniem dwoistości tych ludzi, którzy musieli dzielić codzienne obowiązki z walką. Jestem przekonana, że powieść będzie dobrym początkiem do zgłębienia tej trudnej i wzbudzającej tak wiele emocji tematyki.