„Kurier z Teheranu” opowiada dzieje Antoniego Mokrzyckiego w latach 1939–1943 – od kampanii wrześniowej po tytułowe nawiązanie do konferencji w Teheranie, gdzie ważył się los Polski. Nietrudno odgadnąć, że w powieści tej, napisanej z epickim rozmachem – książka liczy 544 strony – mamy do czynienia z zupełnie innym spojrzeniem na bohatera. Jak głosi tekst na okładce, bohater Dutki nauczył się zabijać, żeby nie zostać zabitym. Powieść zaczyna się spokojnie, w rytmie gorącego lata 1939 roku, i rozdział po rozdziale wchodzimy wraz z narracją w piekło wojny.

Przerażająca wojna

Książka jest podzielona na pięć klarownych części, z których każda ma punkt zwrotny. W historii Mokrzyckiego autor zwrócił uwagę na los Polaków wywiezionych do ZSRR. Rozbrzmiewa złowieszczo GUŁag, ale Dutka z konsekwencją stara się tak poprowadzić akcję, aby ukazać losy w obydwu okupowanych częściach Polski. Dwie pierwsze części są jak gdyby minipowieściami w powieści – kampania wrześniowa ukazuje nieznane epizody, takie jak walki z armią sowiecką czy ucieczka polskiego rządu z Kut. Część poświęcona Katyniowi i pobytowi Mokrzyckiego w sowieckim obozie w Kazachstanie przywołuje nieznany i zamknięty, przerażający świat.

I choć wydawałoby się, że tyle napisano już książek o drugiej wojnie światowej, to autor udowodnił, że naprawdę potrafi pisać powieści historyczne. Wojna i okrucieństwo są w tej książce wszechobecne. Zaskakują, jak w opisie wejścia polskich oddziałów do Stryja we wrześniu 1939 czy bezlitośnie ukazanym warszawskim getcie. Jednak kluczem w powieści jest oczywiście sprawa katyńska. Mokrzycki zostaje z masakry katyńskiej uratowany cudem dzięki paradoksowi sowieckiej praworządności, w końcu dopada go przeszłość z hiszpańskiej wojny domowej, w tym stary znajomy generał Walter-Świerczewski. Zresztą Katyń jest w powieści Dutki niczym miecz Damoklesa, wisi nad Polską i niszczy wszystko. Autor zgrabnie łączy fakty, dopowiada od siebie tam, gdzie narracja dopomina się fikcji, a czyni to w tak mistrzowski sposób, że czytelnik nie może się połapać, co jest fikcją, a co nie.

Autentyczne postaci

Powieść ma szybki i wciągający suspens. Po raz kolejny Dutka wykorzystuje zastosowany w „Kurierze w Toledo” efekt przywołania na karty książki autentycznych postaci z historii: poety Józefa Czechowicza, pisarza Tadeusza Dołęgi-Mostowicza, osób z obozu kozielskiego (w tym jedynej kobiety z tego obozu, Janiny Lewandowskiej), generałów Andersa czy Sikorskiego, ale też postaci drugiego planu, jak Józefa Retingera, Lwa Gumilowa – syna poetki Achmatowej – czy sowieckiego szpiega w strukturach brytyjskiego wywiadu.

„Kurier z Teheranu” jest przede wszystkim powieścią o wojnie, ale opowiedzianą z perspektywy wskazującej, że większym z dwu bezwzględnych wrogów podczas wojny był Związek Sowiecki. Jest powieścią wciągającą, przewrotną i niedającą czytelnikowi chwili oddechu.

W przygotowaniu jest trzecia część przygód Antoniego Mokrzyckiego, rozgrywająca się tuż po wojnie. Będzie to „Kurier z Tivoli”, wydany również nakładem LIRY.

Artykuł sponsorowany