Cała twórczość − zarówno literacka, jak i filozoficzna − Leopardiego stanowiła wyraz skrajnej rozpaczy. Towarzyszące poecie przez całe życie poczucie głębokiego osamotnienia, przemoc w rodzinie, dotkliwy ból z powodu nieodwzajemnionej miłości, słaby stan zdrowia fizycznego, a przy tym nadwrażliwość i społeczna alienacja zaważyły bowiem na kształcie jego liryki, która egzystencję ludzką pojmuje w kategoriach "niekończącego się cierpienia" i "bezlitosnej natury". Przez ostatnie lata życia romantyk zamieszkiwał w domu u stóp Wezuwiusza, gdzie medytował nad ostateczną zagładą człowieka. Na podstawie teorii estetyczno-literackich Leopardiego powstała koncepcja tzw. "poezji leopardiańskiej". Głównym dziełem poetyckim Leopardiego są I canti (Pieśni) wydane w roku 1831. Tomik ten zawiera czterdzieści jeden utworów. Są one skomponowane w przemyślany sposób, zazwyczaj przy użyciu bardzo skomplikowanych strof, liczących nawet około dwudziestu wersów. Do najważniejszych należą All'Italia (Do Włoch),Sopra il monumento di Dante (Na pomnik Dantego) i Ultimo canto di Saffo (Ostatnia pieśń Safony). Pieśni były tłumaczone na język polski między innymi przez Edwarda Porębowicza, Grzegorza Franczaka, Jadwigę Dickstein-Wieleżyńską, Stanisława Kasprzysiaka i Jarosława Mikołajewskiego Utwory Leopardiego przesycone są tragizmem istnienia; stale pojawiającym się wątkiem jest refleksja nad miłością, najczęściej nieszczęśliwą, oraz śmiercią jako kresem cierpienia (miłosnego, bądź związanego z samotnością). Za punkt wyjścia dla tej refleksji obiera poeta cytat z Uczty Platona: "Dionizos i Hades są jednym i tym samym bogiem". Leopardi wyraża to słowami: "W jeden dzień siostry z losu się poczęły: Miłość i Śmierć". Paradoksalnie, namysł Leopardiego nad życiem-wieczną potrzebą (poniekąd prekursorski względem filozofii Arthura Schopenhauera) zwraca się w stronę afirmacji cierpienia jako jedynej realnej rzeczy w egzystencji ludzkiej. Wiąże się on również z tradycją mistyczną, która pojmuje śmierć w kategoriach "kresu doświadczenia", a umieranie jako punkt kulminacyjny, moment poczucia "jedności" ze światem; doczesne istnienie jest z kolei stałym poszukiwaniem owej utraconej "jedności" (również w sensie erotycznym),które poprzez swoją niemożliwość całkowitego spełnienia implikuje cierpienie.