Stanislav Grof to uczony szalenie interesujący. Pochodzący z Czech psychiatra, prowadzący w Pradze doświadczenia z użyciem LSD, następnie kontynuujący je w Stanach Zjednoczonych, zyskał sławę jako spec od zagadkowego zagadnienia środków psychodelicznych, jak również możliwości wykorzystania tych środków w praktyce terapeutycznej. Oczywiście, czytelnicy „Drzwi percepcji” Aldousa Huxleya powinni czuć się zadomowieni w jego dziele, ale nie zupełnie o „to” tutaj chodzi. W przypadku Grofa mamy bowiem do czynienia z rasowym uczonym, eksperymentatorem, człowiekiem w białym fartuchu, działającym w warunkach klinicznych, któremu ruch hippisowski w swoich kontrowersjach i społeczno-prawnych konsekwencjach (np. delegalizacja LSD w USA) raczej zaszkodził, niż pomógł w pracy badawczej.

„Obszary nieświadomości” to fascynująca książka, będąca efektem siedemnastu lat badań Grofa nad problematyką LSD i innych środków psychodelicznych. Sam tytuł może wywoływać słuszne skojarzenia z myślą psychoanalityczną. W rzeczy samej znajdziemyemy tutaj, przykładowo, rozwinięcie idei traumy narodzin Otto Ranka czy archetypy Carla Gustawa Junga. Wydaje się jednak, że czeski uczony bardziej niż jego czcigodni poprzednicy oparł swoje teorie na dokumentacji empirycznej. Grof nieustannie ilustruje nam swoje koncepty materią setek sesji LSD swoich pacjentów czy badanych „ochotników”. Lekturę przerywają nawet od czasu do czasu całkiem niezwykłe zdjęcia rysunków stworzonych przez osoby poddane sesji.

Jakie to osobliwości wywołane psychodelikiem udało się zarejestrować czeskiemu psychiatrze? Wymieńmy kilka być może najbardziej spektakularnych: doświadczenie bycia poza ciałem, jasnowidzenie na odległość, świadomość planetarna, świadomość organów, tkanek i komórek, doświadczenie spirytystyczne, doświadczenie innych światów, doświadczenie spotkania z bóstwem czy z nadludzkimi bytami duchowymi.

Że mamy tutaj do czynienia z dziełem poważnym, a nie New Age’ową fantazją, niech poświadczy również fakt, że „Obszary nieświadomości” zostały przetłumaczone przez profesora krakowskiego religioznawstwa, Andrzeja Szyjewskiego. Sam Szyjewski zresztą w swoim znakomitym podręczniku „Etnologia religii” poświęcił wiele miejsca na wyłożenie i pokazanie możliwości zastosowania w etnologii i religioznawstwie idei Grofa. W rzeczy samej, praca badawcza Czecha może stanowić przyczynek do refleksji nad homo narcoticus. W przedmowie Grof wymienia przyjaciół, którzy szczególnie pomogli w napisaniu „Obszarów nieświadomości” poprzez zapewnienie go o wadze informacji, jakie ma do przekazania. Zostali wymienieni m.in. Abraham Maslow, jak i wybitny mitoznawca amerykański Joseph Campbell.

Dodajmy na koniec, że narracja prowadzona jest rzeczowo, bardzo systematycznie, erudycyjnie i przystępnie dla laika; tego ostatniego niech będzie dowodem to, że ja sam mam poczucie, iż ją zrozumiałem. Nic tylko cieszyć się ze wznowienia tej książki nakładem Wydawnictwa A; pierwsze wydanie pozostawało bowiem poza zasięgiem śmiertelników.

Tomasz Wiśniewski