Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Książka ukazała się w oryginale w 1996 r., ale gdyby wydarzenia ostatnich dwóch dekad miały zdezaktualizować opis historii ponad tysiąclecia na trzech kontynentach, to niekoniecznie byłaby to pozycja warta uwagi. Ogromna jest pokusa, żeby dać się unieść orientalnej egzotyce - te wszystkie nazwy własne, opisy, a już na pewno piękne ilustracje. Tylko że nie po to czytamy w XXI wieku opis wielkiego kawałka świata, żeby trwać w XIX-wiecznym rozkosznym dreszczu zachwytu i... wyższości. Nurzanie się w klimatach pozostawmy beletrystyce. Uderza to, jak długo, aż do ostatnich dwustu lat, centrum świata było po prostu tak bardzo GDZIE INDZIEJ - bynajmniej nie w Europie. To, co w standardowej narracji historycznej, do której jesteśmy przyzwyczajeni, było kluczowymi momentami "starcia cywilizacji": walki o Półwysep Iberyjski, krucjaty, Wiedeń, w zasadzie działo się gdzieś na kompletnych, prowincjonalnych obrzeżach tamtego świata (nawet jeżeli akurat tą prowincją był umajjadzki kalifat Kordoby, jedno z tych miejsc w czasie i przestrzeni, gdzie chwilowo ludzkie możliwości objawiały się w swojej najjaśniejszej postaci). Świat islamu nastawiony był na wschód - na Chiny przede wszystkim. I to tam, w Azji i na oblewających ją morzach, było cywilizacyjne centrum globu, przez bardzo wiele lat. Jest to oczywiście bardzo interesujące, wykraczające poza tę książkę pytanie, co dało Europie tak miażdżącą przewagę u samego progu współczesności. Ale to też jest ciekawe - uświadomić sobie, że supremacja Zachodu to w skali historii absolutna nowinka. Rzecz jasna, im bliżej czasów dzisiejszych, tym ciężej się czyta, problemy stają się boleśnie aktualne, realne i - widoczne już tych 20 lat temu, a nadal bez rozwiązań.