Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Ta książka ma wiele wad. Jest historią Niemiec napisaną przez marksistę, wyznającego walkę klas, świadomość klasową (której notabene dopatruje się już we wczesnym średniowieczu!),z emfazą usprawiedliwiającego przemoc po właściwej stronie barykady (ta podwójna moralność czasem aż boli),a na dodatek pozbawionego współczucia – bo tytuł nie jest prawdziwy, Engelmanna nie interesują ludzie, ale konflikt. Do tego nie ma tu żadnych przypisów, bibliografii, nic z warsztatu historyka. Jest za to wiele krasomówczych sztuczek i namolnego dydaktyzmu. A jednak przeczytałam „Antyhistorię Niemiec” z wielkim zainteresowaniem. Gdy już pogodzimy się, że jest to podręcznik ideologiczny, to trudno nie dostrzec drugiej strony tej prawdy - tradycyjna historia podawana jest prawie zawsze tak jakby pisali ją arystokratyczni monarchiści („z perspektywy fotela wyzyskującego despoty”). Engelmann z przyjemnością depcze kolejnych władców cesarstwa, Prus czy księstw i księstewek niemieckich, tworząc przy tym pogardliwe i zapadające w pamięć portrety miernot, sadystów i okrutników. Chciałabym żeby ktoś tak brutalnie potraktował władców Polski. Engelmann ma bardzo sprawne pióro toteż nawet gdy pisze rzeczy kontrowersyjne (albo i kompletne bzdury – na przykład o idealnych i żyjących w harmonii germańskich wspólnotach pierwotnych) czyta się go dobrze. A są w tej książce fragmenty wręcz znakomite. Jak opis wojny trzydziestoletniej, mimo, a może dzięki, karkołomnej metaforze gangstersko-syndykackiej. Albo analiza mechanizmu handlu mężczyznami w drugiej połowie XVII i w XVIII wieku, czyli sprzedawania przez książąt niemieckich za granicę zmuszanych do służby wojskowej chłopów pańszczyźnianych. Wiele znakomitych fragmentów poświęconych jest Prusom, dyscyplinie, armii, kolejnym władcom (Fryderyk Wilhelm I i słabość do „długich chłopców” prowadząca do porwań chłopów w całej Europie, Fryderyk Wilhelm III „ nic nie znaczący, drobiazgowy półgłówek, niezdolny do podjęcia jakiejkolwiek decyzji”) oraz oczywiście Bismarckowi. Ogólnie najgorzej czyta się wiek XIX, bo Engelmann jest tak skupiony na historii ruchu robotniczego, że traci perspektywę i nie da się tego zatuszować. Swoją Antyhistorię kończy wraz z pierwszą wojną światową (szkoda, bo byłam ciekawa jak wybrnie z konsekwencji rewolucji październikowej, przemoc rewolucji francuskiej usprawiedliwił bez najmniejszego wahania). Ostatni fragment Antyhistorii, opowiada o przebiegu „pertraktacji” (szumne określenia na chaos i oczekiwanie na telefon) pokojowych. Za słabo znam historię Niemiec żeby móc ocenić jego rzetelność, niemniej jest to kawałek fenomenalny, brutalny, gorzki i z przerażającą charakterystyką Wilhelma II.