Powieść Kordian i cham oparta jest, co prawda, na pamiętniku Deczyńskiego, nauczyciela we wsi Brodnia w województwie kaliskim, który na parę lat przed powstaniem listopadowym napisał do cara memoriał o krzywdach, wyrządzanych chłopom jego wsi przez dzierżawcę, szlachcica Czartkowskiego; potem prześladowany, mimo słabego zdrowia wzięty do polskiego wojska, odbył powstanie, poszedł na emigrację, lecz wbrew tej wspólności losu wciąż twierdził, ze sprawa szlachty polskiej nie jest sprawą chłopów polskich, i aż do śmierci zachował w duszy głębokie poczucie krzywdy swojej i swoich.