Napisanie reportażu nie jest łatwe, ale gdy na temat wybiera się byty powszechnie uważane za nieistniejące, wtedy wydaje się to wręcz karkołomne. Michał Stonawski poradził sobie całkiem nieźle. I choć nie mogę oprzeć się przed żałosnym stwierdzeniem, że nieco brakuje tu... mięcha, to „Paranormalne” stanowią udaną lekturę.

Książkę wydano właściwie bylejak – tani papier, raptem kilka czarno-białych zdjęć, miękka okładka. Ciekawe, czy wydawnictwo spodziewało się, że to się po prostu nie sprzeda albo wręcz przeciwnie – zainteresowanie będzie masowe, więc lepiej mieć coś w miarę niedrogiego. Bo poruszany temat – duchy proszę państwa, to jest coś, co interesuje każdego z nas – tylko na różnym etapie życia. Niektórych tylko w dzieciństwie – innym zostaje do końca dni. I dla jednych i dla drugich „Paranormalne” całkiem nieźle się nadają.

Stonawski pisał książkę 2 lata, zjeżdżając całą Polskę. Całość składa się z 6 powolnych, melancholijnych rozdziałów i ma charakter bardzo zbliżony do reportażu. Autor stawiał na wyjaśnienie wszystkiego, co się da jak tylko się da, a więc szuka świadków zdarzenia, sąsiadów, przegląda stare dokumenty i wreszcie zasięga porady specjalistów 'duchowej' dziedziny, tj. m.in. egzorcystów. Nie jet przy tym w ogóle nachalny co ma ten mankament, że w wielu przypadkach otrzymujemy raczej ogólnikowe opisy i co krok smutnie powtarzaną mantrę, że nikt nie chce o duchach rozmawiać.

I tak wraz ze Stonawskim poznajemy historię nawiedzeń w Turzy Wielkiej, niepokojący dom opieki Katarzyny i Anny, tragedię miłosną Barteniewa i Wisnowskiej czy dwa depresyjne blokowiska w dwóch zakątkach Polski. Zwiedzamy razem niszczejącą Zofiówkę, nawiedzony komisariat w Przytoniu i słynny dom przy Kosocickej w Krakowie. A za wisienkę na torcie robi genialna opowieść o poltergeiście Karolku teleportującym dla Anny Kudrys jajka sąsiadów. Przyczepić się można do pewnego niepotrzebnego rozwleczenia książeczki – dałoby się tu wcisnąć dwa razy więcej przypadków, jakby powycinać trącające poezją opisy spacerów wśród ruin. Denerwuje też, zwłaszcza w przypadku pierwszego rozdziału, brak jakichkolwiek szczegółów. Czy rodzina udawała i to rzeczywiście kwestia pijaństwa, czy naprawdę doznali czegoś niepokojącego...? Takie dylematy czytelnik dostaje niejako w bonusie, bo autor nie potrafi przycisnąć świadków (i tak wiemy, że nie jest to łatwe). Może właśnie najstraszniejszym zdaniem, jakie pozostaje nam potem w głowie, jest to, że „czasami po prostu łatwiej jest zwalić na duchy...“

Stonawski spokojnie, bez niezdrowej fascynacji bierze się za rozpracowanie tematu duchów. Ale nie wychodzi z położenia sceptyka – rzuca się na głęboką wodę, dając każdej opowieści maksimum zaufania. I to jest coś najlepszego w tej w gruncie rzeczy niepozornej, skromnej książeczce. Dla zainteresowanych tematem pozycja niemal obowiązkowa, dla niedowiarków – do pominięcia, bo nawracać na spirytyzm autor nie zamierza. On po prostu odważnie i z powagą nadal szuka odpowiedzi na pytanie, czy nawiedzenia zdarzają się naprawdę.

Agata Majchrowicz