Philippe Soulpault był jednym z tych trzech niepokornych młodzieńców, którzy wymyślili sobie surrealizm. Nie wiem czy on, Andre Breton, i Louis Aragon, mając te ledwie dwadzieścia lat, wiedzieli, co właśnie zrobili. Wiem jednak, i wiecie wszyscy, co surrealizm zrobił dla współczesnej kultury: uczą się o nich studenci literatury, malarstwa, a nawet psychologowie i lekarze (tak, ja też wkuwałam na pamięć surrealistów).
Soulpaulta poza Francją pamięć literacka potraktowała średnio: "Ostatnie noce paryskie", kultowa surrealistyczna powieść doczekała się tak fatalnego tłumaczenia na angielski, że nikt więcej nie tknął się tego aż do lat 80., kiedy przetłumaczyła ją na niemiecki żona pisarza. Tłumaczenie polskie było trzecim. Soulpault, mimo bogatego dorobku, nie jest specjalnie kojarzony w porównaniu do sławnych kolegów. A szkoda.
"Ostatnie noce paryskie" to powieść neurotyczna, magnetyczna i zagadkowa. Oniryczna oczywiście też: obserwujemy tu nocne wędrówki bohaterów przez Paryż. Niby powieść stylizuje się na kryminalną ale fan kryminałów trzepnie nią o ścianę: nic się tu logicznie nie łączy, ślady się urywają, a bohaterowie chyba wiedzą więcej niż my. A może nie wiedzą, może tylko lunatycznie idą przez Paryż, śledząc Georgette, zupełnie zwykłą kurtyzanę, symbol Paryża, którego hobby są dziwne, niewyjaśnione wędrówki nad Sekwaną. Nie wygląda na to, żeby Georgette spacerowała sobie ot tak dla relaksu: ona wie gdzie idzie, wie po co idzie; ale okazuje się, że cel jej wędrówki po mieście to brak celu.
Powieść jest króciutka. I dobrze, zbyt wiele tu metafizycznych symboli, podwójnych i potrójnych znaczeń, które, gdyby zajęły więcej niż 140 stron, pewnie zmęczyłyby czytelnika. Tej książki nie trzeba rozumieć, trzeba za nią iść. "Czy wiecie/Paryż jest blondynką jedyną w świecie" - tak o mieście może pisać tylko młody mężczyzna.

Philippe Soulpault był jednym z tych trzech niepokornych młodzieńców, którzy wymyślili sobie surrealizm. Nie wiem czy on, Andre Breton, i Louis Aragon, mając te ledwie dwadzieścia lat, wiedzieli, co właśnie zrobili. Wiem jednak, i wiecie wszyscy, co surrealizm zrobił dla współczesnej kultury: uczą się o nich studenci literatury, malarstwa, a nawet psychologowie i lekarze...