Nic nie wychodzi tak dobrze w komiksie, jak reinterpretacja utrwalonych mitów – nie inaczej ma się rzecz z historią jednego z najsłynniejszych zdrajców w historii. I choć „Judasz“ duetu Loveness i Rebelka nie jest aż tak szokujący, jak można by się spodziewać, to wciąż zaskakuje i to pozytywnie.

Tematyka biblijna nie jest wcale rzadko poruszania w komiksach tzw. mainstreamu, by wspomnieć tylko kontrowersyjnego „Kaznodzieję“ Ennisa i Dillona czy poprawniejszego „Noego“ Aronofsky'ego, Handela i Henrichona. Opowieść o Judaszu jednak różni się od wspomnianych tym, że sama centralna postać jest już problematyczna, a co za tym idzie – bardzo wdzięczna do obróbki czy to literackiej, czy rysunkowej. Jako że większość z nas wychowała się w kulturze przesyconej chrześcijaństwem, Judasza przedstawiać nam nie trzeba – to bohater będący ucieleśnieniem zdrajcy. Jedyna osoba, która poszła za Jezusem skazując się tym samym na wieczne potępienie. I choć nie każdy pewnie zastanawiał się nad komplikacjami związanymi z jego postacią, to szybko będzie musiał zacząć to robić po lekturze komiksu z wydawnictwa BOOM!.

Loveness przedstawia swoją wersję Judasza, która zdumiewać może tylko tych, którzy nigdy nie natrafili na „inne“ odczytania klasycznej biblijnej historii. Nie można odmówić mu pomysłowości, choć osobiście czuję się lekko zawiedziona: wygrywa wzruszające doszukiwanie się ukrytych sensów. To raczej kameralna, wręcz filozoficzna opowieść o bardzo melancholijnej nucie. Składa się w zasadzie z urywanych wspomnień wędrującego po piekle Judasza, przerywanych jego wyrzutami (zgodnie z jakimś podręcznikiem psychologii ukazującym etapy pogodzenia z losem); ciekawiej robi się w momencie pojawienia się pierwszego buntownika świata, to jest oczywiście Lucyfera. Wyróżniający się charakter komiks zyskuje jednak dopiero przy zstąpieniu na karty Jezusa.

Nie sądziłam, że uda mi się kiedykolwiek dorwać dzieło, w którym Lucyfer nie kradłby show. Szatan Lovenessa to typ wzorowany ani chybi na „Raju utraconym“ Miltona, bo stamtąd zapewne biorą swe początki wszystkie buntownicze wersje syna Jutrzenki. Scenarzysta zabija kompletnie ducha buntu, który stanowi tak wdzięczne źródło charyzmy pierwszego diabła, a co za tym idzie, osłabia jego wizerunek. Zamiast tego na pierwsze miejsce wybija się właśnie Judasz z motywem... wiary pojmowanej jako miłość. Zmiana mniej porywająca, ale zaskakująco satysfakcjonująca i zgodna z klasycznym odczytaniem Biblii...

Judasz od zawsze był postacią problematyczną, z którą wiązało się więcej pytań niż odpowiedzi. Recepcja jego osoby przechodziła od wcielenia zła czy opętanego przez diabła nikczemnika po bezwolną ofiarę boskiego planu, kończąc na dramatycznym Judas Desperatus. Swoje wersje odczytania klasycznego tekstu ewangelicznego przedstawiało mnóstwo twórców, nieustannie próbując odpowiedzieć na pytanie, czy Judasz był katem, czy... ofiarą. Loveness odpowiada na to po swojemu, tworząc z Judasza zbawiciela... w piekle.

Wiele aspektów starej wersji opowieści znajduje tu swoje rozwiązanie, nie można odmówić także Lovenessowi pewnej pokręconej logiki. Judasz jest naprawdę główną postacią komiksu, chociaż wychodzi bardziej na sobowtóra Jezusa niż na samodzielnego bohatera. Jest zbawicielem w większym sensie niż sam Jezus. To coś nowego, bo zastępuje dawne interpretacje Judasza, których echa pobrzmiewają w komiksie: jako opętanego czy rewolucjonistę zgodnie z ideami De Quinceya. Szkoda tylko, że nie ma tutaj nic z wersji wtajemniczonego gnostycyka, który wybiera wiedzę zamiast nieba... W to miejsce otrzymujemy znaną już zamianę ról: Judasz to zbawiciel, a Jezus to poniekąd zdrajca (o czym chyba pisał już kiedyś Borges) - tylko że nie tak dosłownie, a więc spokojna głowa, nie posądzamy komiksu o bluźnierstwo.

Rebelka staje na wysokości zadania i podąża za duchem scenariusza. Jego Judasz wygląda jak kopia Jezusa, ze smutnym spojrzeniem, pociągłą twarzą i ciemnymi lokami – ten na okładce jest bardziej wściekły niż w jakimkolwiek miejscu w komiksie. Czarna aureola to spuścizna przedstawień Fra Angelico, ale poza tym próżno szukać innych cech kojarzonych ze zdrajcą – to jest rudych włosów czy żółtego stroju. Kolorystyka tomu jest stonowana i ciemna, kreska pełna miękkich konturów. I choć niekiedy pojawia się pewna kanciastość czy niewykorzystana pustka plansz, to ogólnie rzecz biorąc od komiksu ciężko oderwać wzrok. To jedna z najładniejszych pozycji, jakie czytałam w ostatnim czasie.

Judasz jako tak zwana figura sprawcza, osobnik niejednoznaczny zawsze fascynował i zastanawiał myślicieli. Loveness buduje swoją wersję, odchodząc daleko od antysemityzmu związanego z Judaszem czy średniowiecznego pojmowania opętania. Choć pojawia się tutaj wiele oklepanych wątków występujących niejako w pakiecie przy przedstawianiu innej wersji biblijnej historii, takich jak Bóg jako schwarzcharakter czy zbuntowane mowy Lucyfera, to udaje się popisowo odwrócić kota ogonem w troszeczkę inny sposób niż dotychczas. W końcu to raczej wszystko, na co możemy liczyć w dobie manii rozpisywania na nowo starych dzieł, szukania dziur w całym. Tym sposobem Judasz ze zdrajcy staje się – nie pierwszy raz w historii recepcji tej postaci ale w jeden z najbardziej... poprawnych religijnie sposobów – zbawicielem nie tylko Piekła ale i Jezusa. To się nazywa udana reinterpretacja!

Agata Majchrowicz