Sięgnąłem po książkę poszukując odpowiedzi na pytanie, dlaczego w późnym średniowieczu Sycylia nie odgrywała już tak ważnej roli w Europie, jak za Normanów czy Staufów. Choć książkę napisał naukowiec i ukazała się w akademickim wydawnictwie, to narracja prowadzona jest całkiem przystępnie i urozmaicają ją liczne anegdoty i ciekawostki zaczerpnięte ze źródeł. Opierając się na tonach dokumentów, kronik, a nawet żywotów świętych z epoki, autor szczegółowo opisuje sytuację polityczną, gospodarczą, społeczną, kulturalną i "duchową" Sycylii w I połowie XIV wieku, po zwycięstwie Aragończyków w wojnie Nieszporów Sycylijskich (panowanie Fryderyka III). Ta bardzo bogata i jednocześnie wyważona panorama wyspy jest podzielona na 6 rozdziałów poświęconych sytuacji wyjściowej, polityce zewnętrznej, miastom i domenie królewskiej, baronom i wsi oraz kościołowi i życiu religijnemu, a także grupom wykluczonych, jak kobiety, niewolnicy i piraci.

Jak wskazuje autor, przyczyny spadku pozycji wyspy były bardzo złożone i nie ograniczały się tylko do niemal nieprzerwanej wojny z Andegawenami, która trwała właściwie przez cały XIV wiek, czy chaosu równie długich wojen domowych. Akcentuje wplątanie Sycylii w walki gwelfów i gibelinów w Italii, spory z papiestwem oraz konsekwencje poparcia dla cesarzy Henryka VII i Ludwika Bawarskiego, jak np. "embargo" na handel kontynentalnych Włoch z Sycylią. Podnosi fakt bardzo kosztownej ekspansji zewnętrznej (Grecja, Sardynia),która podkopała finanse królestwa i wymogła oddanie części domeny w ręce baronów. Konflikty zewnętrzne i wewnętrzne, z którymi zbiegły się klęski żywiołowe oraz nieurodzaj i epidemie, doprowadziły do spadku populacji i trwałego kryzysu gospodarczego. Np. z zachowanych ksiąg podatkowych wynika, że między 1282 a 1376 Sycylia straciła 2/3 populacji, bo ludzie uciekający przed wojną do przeludnionych miast padli ofiarą czarnej śmierci i innych chorób. Autor ukazuje średniowieczne społeczeństwo targane niemal endemicznym kryzysem na wielu polach, erozją tradycyjnych instytucji miejskich, powstawaniem na wpół niepodległych baronii w głębi kraju, zamieszkami i zwrotem w stronę heretyckich prądów religijnych. Przy okazji delikatnie rozmontowuje również mit potęgi wyspy za poprzednich władców. Jak zauważa, wiele destrukcyjnych procesów gospodarczych z XIV wieku wynikało właśnie ze "złotych" czasów normańskich i staufijskich (np. upadek handlu wewnętrznego z powodu kompletnego braku sieci drogowej, przejęcie niemal całego handlu morskiego przez kupców spoza Sycylii, czy upowszechnienie rolniczych monokultur). Wnioski autora podparte są mrówczą pracą w archiwach i trzeba przyznać, że są przekonujące. Jednocześnie cieszy, że brytyjski naukowiec nie traktuje swojego tematu z pogardą obcokrajowca, ani ze zbyt wzburzoną dumą lokalnego patrioty. W zalewie negatywnych informacji akcentuje zaistnienie dekady spokojnego rozwoju w latach 1302-1312. Wskazuje też, że mimo fatalnego XIV wieku w kolejnych dwóch stuleciach wyspa przeżywała kolejny okres względnego rozkwitu. Jak konkluduje, za późniejsze zacofanie Sycylii względem północnych Włoch odpowiada raczej trwanie efektów kryzysu z XVII wieku, ale korzenie ubóstwa i takich zjawisk, jak zaściankowy partykularyzm i mafia można wyprowadzić właśnie z XIV wieku.

Sięgnąłem po książkę poszukując odpowiedzi na pytanie, dlaczego w późnym średniowieczu Sycylia nie odgrywała już tak ważnej roli w Europie, jak za Normanów czy Staufów. Choć książkę napisał naukowiec i ukazała się w akademickim wydawnictwie, to narracja prowadzona jest całkiem przystępnie i urozmaicają ją liczne anegdoty i ciekawostki zaczerpnięte ze źródeł. Opierając się...