Księga reguły pasterskiej, dzieło, które chcemy przypomnieć Czytelnikom polskim, szczególnie zaś ka­płanom i klerykom, stanowi jeden z najważniejszych utworów dotyczących kapłaństwa powstałych w okresie patrystycznym. Wraz z dialogiem O kapłaństwie Jana Chryzostoma oraz Mową II Grzegorza z Nazjanzu, wpłynęła ona na utworzenie się modelu zarówno kapłana, jak i biskupa w chrześcijaństwie, szczególnie na Zachodzie. Te trzy utwory stanowią klasyczny kanon dzieł o kapłaństwie pochodzących z epoki patrystycznej. Księgę Reguły Pasterskiej pisze Grzegorz – podobnie jak i dwaj inni Ojcowie – do biskupów, ale formułuje program praktyczno-ascetyczny nie ograniczający się bynajmniej tylko do bi­skupa. Ten zaś – dodajmy – zarówno w świecie staro­żytnym, jak i na początku średniowiecza, czyli w cza­sach Grzegorza, spełniał w swojej niewielkiej diecezji – zbliżonej wielkością do dzisiejszej większej parafii – rolę mniej więcej taką, jaką dziś spełnia w pa­­­rafii proboszcz.

Księga reguły pasterskiej była przepisywana, czytana, komentowana, zalecana przez synody, przekładana; stanowiła podręcznik teologii pasterskiej i homiletyki dla księży oraz biskupów. Całe wieki cieszyła się niesłabnącym powodzeniem, choć dziś jest niemalże zapomniana, i to nie tylko w Polsce.

Koncepcja dzieła powstała prawdopodobnie jeszcze w czasie pobytu Grzegorza w klasztorze, choć zostało ono napisane w pierwszych miesiącach jego pontyfikatu. Wywodzi się więc z duchowości monastycznej, choć odnosi się zarówno do biskupów, jak i do kapłanów, a więc do ludzi żyjących na świecie. Grzegorz bo­wiem, mnich klasztoru św. Andrzeja na Monte Celio w Rzymie, wybrany papieżem, wyraził w niej swoje prze­myślenia prawdopodobnie jeszcze z poprzedniego okresu swego życia, gdy był człowiekiem świeckim, ale sformułował je jako swój model reformy już będąc pa­pieżem. Jest to więc synteza duchowości zakonnej i kapłańskiej, lepiej: kapłańskiej wyrosłej z zakonnej.