Dla osoby niebędącej historykiem, która interesuje się drugą wojną światową hobbystycznie, pogłębianie wiedzy za pomocą ukazujących się w tym temacie książek popularnonaukowych jest zwykle główną formą dokształcania. Jeśli natomiast mówi się o drugiej wojnie światowej, to koniecznie należy orientować się w organizacji Trzeciej Rzeszy. Ja doceniłam historię długo po zakończeniu edukacji szkolnej. Dopiero kilka lat temu tematyka tego, co minione, stała się dla mnie niezwykle ciekawa. „Szturmowcy. Nowa historia nazistowskich oddziałów SA” jest kolejnym krokiem w przeszłość, który robię ze świadomością, że nie będzie to lektura miła i przyjemna. Autor przedstawia szturmowców z ogromną pieczołowitością, kładzie nacisk na początki budowania tej organizacji, ukazuje pełne jej oblicze, jakże potworne, kiedy osiągnęła szczyt swojej potęgi, aż po jej kres i rozwiązanie w 1945 roku wraz z kapitulacją Trzeciej Rzeszy.

SA to skrót od Sturmabteilung, czyli w tłumaczeniu na język polski Oddziałów Szturmowych NSDAP (Narodowosocjalistycznej Niemieckiej Partii Robotników). Była to grupa paramilitarna, podobnie jak SS (Schutzstaffel),niebędąca częścią armii niemieckiej (określanej mianem Wermachtu). To nie oni toczyli walki na frontach, mimo to właśnie im przypisuje się największą brutalność i okrucieństwo w kontaktach z ludnością cywilną. Różnica polegała na tym, że SA było przeznaczone do walki z przeciwnikami partii i zaprowadzenia nowych porządków, natomiast SS stanowiła oddział ochraniający partię. Członkostwo w SS niosło ze sobą duży prestiż, podczas gdy SA było od tak zwanej brudnej roboty. Oczywiście nie oznacza to, że SS nie posuwało się do metod działania, w jakich lubowali się SA-mani, ale nie da się zaprzeczyć, że postrzegani byli jako ci, którzy działają w „białych rękawiczkach”. Nawet ich umundurowanie wiele mówiło. SS nosiło się na czarno, elegancko, z charakterystyczną trupią główką na czapce, podczas gdy SA przyjęło brunatne, nieco bardziej „robocze” kolory.

Jak podaje autor, metody zaprowadzania porządku przez SA były oparte na przemocy w szerokim tego słowa znaczeniu. Oprócz bicia gołymi rękami, gumową pałką czy metalowym drągiem żołnierze ci mieli zwyczaj upokarzania swoich ofiar i doprowadzania ich do rozsypki emocjonalnej. Brutalność nie miała granic, trudno nawet mówić o zezwierzęceniu SA, bo przecież nie ma zwierząt zachowujących się w podobny sposób. Dla przykładu wymienię kilka opisanych w książce metod działania SA-manów. Było więc zmuszanie do picia uryny oprawców, lizania intymnych części ich ciał czy czyszczenia toalet gołymi rękami, a wszystko pod groźbą śmierci, którą wcale nierzadko i tak kończyli swoje postępowanie z przeciwnikiem. To nikt inny, a sami SA-mani obmyślali sposoby upokarzania ludzi, nad którymi mieli władzę. Nie otrzymywali w tym celu żadnych szczegółowych wytycznych, robili to z własnej inicjatywy, choć nie bez wiedzy partii.

Jedną z najbardziej znanych akcji SA była przeprowadzona w 1934 roku łapanka wewnątrz NSDAP, którą z czasem zaczęto nazywać „nocą długich noży”. Celem było schwytanie i zamordowanie wszystkich przeciwników Adolfa Hitlera. Doszło do masowego morderstwa, którego ofiarami byli wysoko postawieni politycy i żołnierze. Dążono do zapewnienia Adolfowi Hitlerowi władzy absolutnej, co się bez wątpienia udało, a sama akcja SA przeraziła społeczeństwo niemieckie na tyle, że nie zdobyło się na żadną próbę przeciwstawienia się późniejszym poczynaniom Hitlera. Za wszystkie egzekucje „nocy długich noży” w największej mierze odpowiadali SA-mani.

„Szturmowcy. Nowa historia nazistowskich oddziałów SA” nie jest typową literaturą faktu. To raczej obszerna rozprawa naukowa. Autor jest profesorem Newcastle University i wykładowcą historii Europy. W jego książce nie ma miejsca na powierzchowność, pisze szczegółowo, analizuje wszystkie aspekty powstania, działalności i kresu Oddziałów Szturmowych, ale przez to dla laika, jakim i ja jestem, lektura ta jest dość trudna i przytłaczająca. Nie ulega wątpliwości, że wiedza zawarta w tej książce jest przeogromna i nawet jeśli przebrnięcie przez nią wymaga dużego samozaparcia, należy docenić pracę, jaką autor włożył w spopularyzowanie omówionego tematu.

Izabela Straszewska